مسترد گردد یعنی چه

عبارت مسترد گردد یعنی یک چیزی باید به صاحب اصلیش برگردانده بشه یا پس داده بشه. در واقع، این عبارت به زبان ساده تر، به لزوم بازگرداندن یک مال، وجه، یا حتی یک حق به جایگاه اولیه یا مالک اصلی آن اشاره دارد و تاکید می کند که این فرآیند باید انجام شود.

تا حالا شده توی یک قرارداد، یک خبر بانکی یا حتی یک متن حقوقی چشمتون به عبارت مسترد گردد بخوره و یک لحظه وایسید و با خودتون بگید خب یعنی چی؟ نگران نباشید، تنها نیستید! این کلمه شاید به ظاهر یک کم رسمی و قلنبه سلنبه به نظر بیاد، ولی معنیش اونقدرها هم پیچیده نیست. اتفاقاً فهمیدنش خیلی هم به کارمون میاد، چون تو خیلی از موقعیت های زندگی از خرید و فروش گرفته تا مسائل قانونی باهاش سروکار داریم. در ادامه این مطلب، می خوایم یک بار برای همیشه پرده از راز این کلمه برداریم و ببینیم مسترد گردد دقیقاً یعنی چی و کجاها به دردمون می خوره.

مسترد گردد یعنی چه؟ – از زبان خودمانی تا مفهوم حقوقی

به زبان خودمانی، وقتی می شنویم یا می خونیم که چیزی مسترد گردد، منظور اینه که اون چیز باید برگرده سر جای اولش یا به صاحب اصلیش تحویل داده بشه. فرض کنید شما یک مبلغی رو اشتباهی به یک حساب دیگه واریز کردید، یا یک جنسی رو خریدید و حالا می خواید پسش بدید و پولتون رو پس بگیرید. تو این موقعیت ها، از عبارت باید مسترد گردد استفاده میشه. این یعنی لازمه که اون پول یا کالا به شما برگردونده بشه.

گردد در اینجا نقش یک فعل کمکی رو بازی می کنه که نشان دهنده لزوم یا انجام شدنه، اون هم به یک لحن رسمی تر و یه جورایی اجباری. مثل این می مونه که کسی با قاطعیت و از موضع قانون یا یک قاعده محکم می گه: این کار باید انجام بشه. پس وقتی می گیم مبلغ باید مسترد گردد، یعنی برگشت این مبلغ حتمیه و از نظر قانونی یا قراردادی لازمه که اتفاق بیفته. این عبارت بیشتر توی متون رسمی، حقوقی، اداری و مالی دیده میشه و بار معنایی خاص خودش رو داره.

ریشه و معنی مسترد در دل لغت نامه ها

بذارید یک کم بریم عقب تر و ریشه این کلمه رو پیدا کنیم تا عمیق تر باهاش آشنا بشیم. مسترد از اون کلمه هاییه که از زبان عربی وارد فارسی شده و ریشه اون به باب استرداد برمی گرده. استرداد به معنی طلب بازپس دهی یا بازپس گیری هست. این یعنی وقتی از استرداد صحبت می کنیم، داریم درباره یک فرآیند برگرداندن یا پس گرفتن حرف می زنیم.

مسترد از کجا اومده؟ یک نگاه به ریشه هاش

همان طور که گفتیم، مسترد یک واژه عربی الاصل هست که از ریشه ردد می آید و در باب استفعال به صورت استرداد به کار می رود. این باب در زبان عربی معمولاً معنی طلب کردن یا خواستن را می دهد. پس استرداد یعنی طلب کردن بازگشت چیزی. خود مسترد هم می تواند در دو حالت اصلی مورد استفاده قرار بگیرد که در لغت نامه ها به خوبی به آن اشاره شده است: نعت فاعلی و نعت مفعولی.

مسترد تو دهخدا چی می گه؟

لغت نامه دهخدا که یک مرجع کامل برای کلمات فارسی محسوب میشه، معنی مسترد رو به دو شکل توضیح داده:

• به عنوان نعت فاعلی (مُتَرِدِّد): یعنی کسی یا چیزی که «واپس خواهنده» یا «طلب بازپس دهی کننده» است. فکر کنید یک نفر طلبی از کسی داره و هی می خواد که پولش بهش برگرده، اون در حال «طلب استرداد» هست و میشه او رو «مُتَرِدِّد» دونست. البته این کاربرد کمتر رایجه و بیشتر حالت مفعولی اون رو می شنویم.

• به عنوان نعت مفعولی (مُستَرَدّ): اینجا منظور از مسترد یعنی «بازپس داده شده»، «واگرفته»، «رد شده» یا «پس گرفته شده». این معنی همون چیزیه که بیشتر اوقات باهاش سروکار داریم. دهخدا برای این معنی، به اشعار مولانا هم اشاره کرده که نشون میده این کلمه چقدر سابقه درازی تو زبان ما داره. مولانا می فرماید:

  هر که آنجا بگذرد زر می برد
  نیست هدیه مصلحان را مسترد

  اینجا مسترد یعنی چیزی که پس داده نمی شود و برای همیشه باقی می ماند. همچنین در جای دیگر می خوانیم:

  کار آن دارد خود آن باشد ابد
  دائماً نی منقطع نی مسترد

  یعنی کاری که همیشگی و دائمی است و نه قطع می شود و نه پس گرفته می شود.

پس دهخدا به ما نشون میده که مسترد می تونه به معنی چیزی که پس داده شده یا چیزی که پس داده نشده (در مفهوم ابدی بودن) باشه، که البته معنی اول رایج تر و پرکاربردتره.

معنی مسترد از نگاه فرهنگ معین

فرهنگ معین هم که یکی دیگه از لغت نامه های معتبر ماست، مسترد رو این طور معنی کرده:

• (مُ تَ رَ دّ ) [ ع . ] (اِمف . ) باز فرستاده، پس داده.

این تعریف ساده و مستقیم، همون معنی رایج رو به ما میده: چیزی که به جای اصلیش برگشته یا پس داده شده.

فرهنگ عمید و تعریف مسترد

در فرهنگ عمید، معنی مسترد به شکل زیر آمده:

• پس گرفته شده، پس داده شده.

این تعریف هم کاملاً با مفاهیم قبلی هم خوانی داره و تاکید می کنه که مسترد به حالتی اشاره داره که چیزی یا توسط کسی پس گرفته شده و یا به کسی پس داده شده است.

تلفظ صحیح مسترد و حواسمون به اشتباهات تایپی

تلفظ صحیح واژه مسترد به صورت /mostared/ هست. خیلی وقتا ممکنه به خاطر رسمیت کلمه، فکر کنیم که تلفظش هم پیچیده ست، در حالی که کاملاً روان و ساده تلفظ میشه. توی تایپ کردن هم بعضی وقتا اشتباهاتی پیش میاد که رایج ترینشون ممکنه به شکل lsjvn یا lsjvn ;vnk باشه. حواسمون باشه که نگارش صحیح مسترد و مسترد کردن هست.

فرق مسترد کردن و مسترد شدن/گردیدن چیه؟

اینجا می خوایم یک تفاوت گرامری مهم رو بررسی کنیم که دونستنش باعث میشه مسترد گردد رو خیلی بهتر بفهمیم. فرق بین مسترد کردن و مسترد شدن/گردیدن مثل فرق فعل معلوم و فعل مجهول هست و دقیقاً نشون میده که چه کسی داره چه کاری رو انجام میده یا چه اتفاقی داره برای یک چیزی میفته.

مسترد کردن: وقتی خودت کاری رو انجام میدی

وقتی می گیم مسترد کردن، داریم درباره یک فعل معلوم و متعدی حرف می زنیم. یعنی یک فاعل (کسی که کار رو انجام میده) وجود داره که داره یک مفعول (چیزی که کار روش انجام میشه) رو پس میده، برمی گردونه یا پس می گیره. تاکید اینجا روی کسیه که داره این عمل رو انجام میده.

• تعریف: عملی که فاعل انجام می دهد؛ یعنی پس دادن، بازگرداندن، یا بازپس گرفتن یک چیز توسط یک شخص یا نهاد.

• مثال های متنوع و مدرن:

  • «شرکت مبلغ واریزی اشتباهی مشتری را مسترد کرد.» (فاعل: شرکت، مفعول: مبلغ)

  • «شخص بدهکار اموالی که به امانت داشت را به صاحبش مسترد نمود.» (فاعل: شخص بدهکار، مفعول: اموال)

  • «من کتابی را که به اشتباه از کتابخانه برداشته بودم، به سرعت مسترد کردم.» (فاعل: من، مفعول: کتاب)

تو این مثال ها، مشخصه که کی داره کاری رو انجام میده. یک نفر یا یک سازمان، مسئولیت برگردوندن یا پس دادن رو به عهده داره.

مسترد شدن و مسترد گردیدن: وقتی کاری رو روی چیزی انجام میدن

حالا برسیم به مسترد شدن یا مسترد گردیدن. این ها افعال مجهول و لازم هستن. یعنی تاکید اینجا روی حالتیه که برای یک چیز اتفاق می افته و کمتر به این توجه داریم که چه کسی این کار رو انجام داده. مهم نتیجه عمله، نه فاعلش.

• تعریف: حالتی که چیزی به آن بازگردانده می شود یا پس داده می شود. تأکید بر نتیجه عمل و نه فاعل آن. فعل گردد در اینجا یک حالت رسمی تر و مؤکدتری از شود به عبارت می دهد و نشان دهنده یک الزام یا قطعیتی جدی تر است.

• مثال های دقیق و کاربردی در متون حقوقی و اداری:

  • «مبلغ واریزی اضافه باید مسترد گردد.» (یعنی این مبلغ باید به صاحبش برگردانده شود، مهم نیست چه کسی این کار را انجام می دهد، مهم این است که این اتفاق بیفتد.)

  • «کالای قاچاق کشف شده به صاحبان اصلی آن مسترد گردید.» (یعنی کالای قاچاق به صاحبانش پس داده شد، فاعل اصلی کمتر اهمیت دارد.)

  • «وجوه حاصل از فروش غیرقانونی سهام می بایست مسترد شود.» (تاکید بر بازگرداندن وجوه.)

تفاوت ظریف مسترد شود و مسترد گردد:

شاید بپرسید خب چه فرقی بین مسترد شود و مسترد گردد هست؟ راستش، گردد یک جورایی یک وزن و سنگینی بیشتری داره، یک حالت رسمی تر و الزام آورتر رو نشون می ده. وقتی توی یک متن حقوقی می خونید مسترد گردد، یعنی قضیه کاملاً جدیه و جای بحث و اما و اگر نداره. این یعنی قانون یا یک دستور قاطع داره میگه که این اتفاق باید بیفته، بدون هیچ چون و چرایی. شود هم همین معنی رو میده، ولی گردد یک پله بالاتر از نظر رسمیت و قطعیت قرار می گیره.

مسترد گردد تو دنیای واقعی: از دادگاه تا بانک

حالا که معنی و ریشه مسترد رو فهمیدیم، بریم ببینیم این کلمه تو دنیای واقعی و تو حوزه های مختلف چه کاربردهایی داره و چطور به کارمون میاد. این بخش پر از مثال های ملموسه تا حسابی توی ذهنمون جا بیفته.

تو دادگاه و مسائل حقوقی، مسترد یعنی چی؟

حوزه حقوقی یکی از جاهاییه که کلمه مسترد و استرداد رو خیلی می شنویم. اینجا منظور از مسترد معمولاً بازگرداندن یک حق، مال یا حتی یک شخص به جایگاه قانونی اصلیشه.

• استرداد دعوا:

  فکر کنید یک نفر علیه کس دیگه شکایت کرده و یک پرونده توی دادگاه باز شده. گاهی اوقات پیش میاد که شاکی، قبل از اینکه قاضی حکم نهایی رو صادر کنه، پشیمون میشه و می خواد پرونده اش رو پس بگیره یا از شکایتش صرف نظر کنه. به این عمل «استرداد دعوا» گفته میشه. یعنی شاکی از دادگاه می خواد که پرونده شکایتش رو به خودش «مسترد کنه» یا «پس بده». این عمل معمولاً تبعاتی مثل از دست دادن هزینه دادرسی رو داره ولی شاکی می تونه دوباره با همون موضوع شکایت کنه.

• استرداد مال:

  این مورد خیلی رایجه. فرض کنید اموالی دزدیده شده یا به صورت غصبی دست یک نفر افتاده. وقتی این اموال پیدا میشن یا از متصرف غیرقانونی پس گرفته میشن، حکم دادگاه صادر میشه که این اموال باید «مسترد گردد»؛ یعنی باید به صاحب اصلیش برگردونده بشه. مثلاً اگه ماشین شما دزدیده بشه و بعداً پیدا بشه، دادگاه دستور «استرداد ماشین به مالک» رو صادر می کنه.

• استرداد مجرم:

  این یکی دیگه یک کم بین المللی تره! فرض کنید یک مجرم توی کشور ما جرمی انجام داده و بعد فرار می کنه به یک کشور دیگه. اگه بین ایران و اون کشور قرارداد استرداد مجرمین وجود داشته باشه، دولت ایران از دولت اون کشور می خواد که اون مجرم رو به ایران «مسترد کنه». یعنی مجرم رو به ایران پس بدن تا اینجا محاکمه بشه. این فرآیند پیچیدگی های قانونی خاص خودش رو داره.

• استرداد اسناد:

  گاهی اوقات، اسناد و مدارک مهمی مثل چک، سفته، یا حتی مدارک هویتی به دلایل مختلفی دست یک نفر دیگه میفته که مالک اصلی نیست. در این شرایط، صاحب اصلی سند می تونه از طریق قانونی درخواست «استرداد اسناد» رو بده. یعنی از دادگاه بخواد که اون اسناد بهش «مسترد گردد» و پس داده بشه. مثلاً اگه چک شما گم شده و کسی اون رو پیدا کرده باشه، با حکم دادگاه، چک باید به شما پس داده بشه.

همون طور که می بینید، تو حوزه حقوقی، مسترد همیشه یک بار قانونی و الزامی داره و نشون دهنده بازگشت چیزی به جایگاه اصلی و قانونی خودشه.

مسترد تو حساب و کتاب و بانک

حوزه مالی و بانکی هم از اون جاهاییه که زیاد با کلمه مسترد سر و کار پیدا می کنیم. اینجا بیشتر به بازپرداخت پول یا بازگرداندن وجوهی که اشتباهی واریز شده یا بابت خدمتی که ارائه نشده، پرداخته میشه.

• استرداد وجه/مبلغ:

  این رایج ترین کاربرد مسترد تو مسائل مالیه. فرض کنید شما آنلاین خرید کردید ولی کالا ایراد داره و مرجوعش می کنید. فروشنده موظفه که پول شما رو «مسترد کنه»؛ یعنی به شما پس بده. یا مثلاً اگه اشتباهی یک مبلغ رو بیشتر از حد نیاز به حسابی واریز کردید، می تونید درخواست بدید که اون مبلغ اضافه به شما «مسترد گردد». خیلی از قوانین بازگشت کالا و خدمات آنلاین، روی همین مفهوم «استرداد وجه» استوار هستن. یک مثال دیگه می تونه واریز اشتباهی پول به حساب دیگری باشد؛ در این حالت، با مراجعه به بانک و پیگیری قانونی، بانک موظف است که وجه اشتباهی را به حساب شما مسترد کند.

• استرداد بیمه نامه:

  حتماً شنیدید که بعضی از بیمه نامه ها مثل بیمه عمر، اگه قبل از سررسید لغو بشن، بخشی از حق بیمه ای که پرداخت کردید رو بهتون برمی گردونن. به این کار «استرداد بیمه نامه» یا «بازخرید بیمه نامه» گفته میشه. یعنی شرکت بیمه، یک مبلغ مشخصی رو به بیمه گذار «مسترد می کنه». شرایط و مبلغ استرداد بستگی به نوع بیمه نامه و مدت زمانی داره که از اون استفاده شده.

پس تو این بخش، مسترد بیشتر با مفهوم بازگشت پول و مبالغ مالی سروکار داره و برای اطمینان از عدالت مالی بین افراد و نهادها استفاده میشه.

«در هر موقعیتی که حقی از کسی ضایع شده یا مالی به اشتباه جابجا شده باشد، انتظار این است که وضعیت به حالت اول بازگردد و مال یا حق مسترد گردد.»

کاربرد مسترد تو ادارات و خبرها

کلمه مسترد فقط تو دادگاه و بانک نیست، تو اخبار و بخشنامه های اداری و حتی مسائل فرهنگی هم کاربرد داره. اینجا یک سری مثال های عمومی تر رو بررسی می کنیم.

• استرداد کالا/اجناس:

  فرض کنید گمرک یک محموله بزرگ کالای قاچاق رو کشف می کنه. بعد از بررسی ها، ممکنه تصمیم گرفته بشه که این کالاها به کشور مبدأ «مسترد گردد» یا اگه صاحبانش مشخص باشن و تخلفی مرتکب نشده باشن، کالا به اونا «مسترد بشه». این یعنی کالا به جای اصلی یا قانونی خودش برمی گرده. مثلاً در اخبار می خوانیم: «امروز ۷۷ میلیارد ریال کالای قاچاق به صاحبان آن ها مسترد و ۱۳ میلیارد ریال کالای غیر استاندارد و غیر بهداشتی نیز منهدم شد.»

• استرداد آثار تاریخی:

  این یکی دیگه خیلی مهمه و جنبه فرهنگی داره. خیلی وقتا پیش میاد که آثار باستانی و فرهنگی یک کشور به صورت غیرقانونی از اون کشور خارج میشن (قاچاق یا غارت). بعد از کلی پیگیری های دیپلماتیک و حقوقی، اگه موفقیت آمیز باشه، اون آثار رو به کشور اصلیشون «مسترد می کنن». یعنی مجسمه ها، سفال ها، کتیبه ها و بقیه اشیای تاریخی به موزه یا خاک اصلی خودشون برگردونده میشن. این اتفاق برای خیلی از کشورهای دنیا از جمله ایران بارها افتاده.

پس می بینیم که مسترد تو بخش های مختلفی از زندگی ما حضور داره و همیشه به یک معنی اصلی اشاره می کنه: «بازگشت به اصل» یا «پس دادن چیزی که متعلق به ما نیست».

مترادف ها، متضادها و کلمات هم خانواده مسترد

مثل خیلی از کلمه های دیگه تو زبان فارسی، مسترد هم کلی کلمه مترادف و متضاد داره که دونستنشون می تونه بهمون کمک کنه بهتر منظور رو برسونیم و دامنه واژگانمون رو گسترش بدیم. بیاین با هم نگاهی بهشون بندازیم.

کلماتی که جای مسترد می تونیم استفاده کنیم

وقتی می خوایم به جای مسترد از کلمه های دیگه استفاده کنیم، این گزینه ها می تونن به دردمون بخورن:

• پس داده شده
• بازگردانده شده
• برگشته
• واگرفته
• عودت داده شده
• بازپس داده شده
• پس گرفته شده
• استرداد شده
• بازپس فرستاده

هر کدوم از این کلمات بسته به موقعیت و لحن جمله می تونن جایگزین خوبی برای مسترد باشن. مثلاً به جای مبلغ باید مسترد گردد، میشه گفت مبلغ باید بازگردانده شود یا مبلغ باید عودت داده شود.

فعل هایی که به مسترد ربط دارن

خود کلمه مسترد بیشتر حالت اسمی داره یا در ترکیب مسترد شدن/گردیدن به کار میره. اما فعل هایی که مفهوم نزدیک به مسترد رو می رسونن، این ها هستن:

• پس دادن
• برگرداندن
• بازگرداندن
• عودت دادن
• استرداد کردن

مثلاً شرکت پول را استرداد کرد یا من کتاب را پس دادم.

نقطه مقابل مسترد چیه؟

حالا اگه بخوایم بگیم چیزی پس داده نمیشه یا برگردونده نمیشه، یعنی دقیقاً برعکس مفهوم مسترد، از چه کلماتی استفاده می کنیم؟ این ها متضادهای مسترد هستن:

• ضبط کردن (مثل ضبط اموال)
• توقیف کردن (مثل توقیف خودرو)
• مصادره کردن (مثل مصادره اموال)
• تصرف کردن (مثل تصرف ملک)

این کلمات نشون میدن که چیزی نه تنها برگردونده نمیشه، بلکه به صورت قانونی یا غیرقانونی از دسترس صاحب اصلیش خارج و در اختیار فرد یا نهاد دیگری قرار می گیره.

تفاوت مسترد داشتن و پس گرفتن:
گاهی اوقات کلمه مسترد داشتن رو هم می شنویم. معنی مسترد داشتن یعنی «پس دادن» یا «برگرداندن». مثلاً اموال خود را مسترد داشت یعنی اموالش را پس داد. اما پس گرفتن در واقع برعکس این مفهومه؛ یعنی شما چیزی رو از کسی می گیرید و به خودتون برمی گردونید. پس حواسمون باشه که این دو تا رو با هم اشتباه نگیریم.

یه جمع بندی دوستانه: حالا مسترد گردد براتون چیه؟

خلاصه کلام اینکه، مسترد گردد یک عبارت مهم و کاربردیه که تو خیلی از جاها به دردمون می خوره. از مسائل بانکی و حقوقی گرفته تا خبرهای روزمره و حتی مسائل فرهنگی. حالا دیگه وقتی این کلمه رو می شنوید یا می خونید، مثل یک آدم کاربلد می دونید دقیقا داره راجع به چی صحبت می کنه و چه بار معنایی داره.

یادتون باشه، دونستن معنی دقیق کلمات، مخصوصاً کلمات رسمی و قانونی، می تونه خیلی از سوءتفاهم ها رو از بین ببره و ما رو تو زندگی روزمره و کاری، یک پله جلوتر ببره. مسترد گردد یعنی یک الزام برای بازگشت، یک تعهد برای جبران یا یک قانون برای برگرداندن چیزی به جایگاه اصلیش. پس از این به بعد، هر جا این عبارت رو دیدید، لبخند بزنید و با اطمینان معنی دقیقش رو تو ذهنتون مرور کنید.