دادخواست تجویز ازدواج مجدد

خیلی رک و راست بگویم، اگر یک مرد هستید و قصد دارید همسر دومی اختیار کنید، بدون اجازه دادگاه کارتان ثبت نمی شود. حتی اگر همسر اولتان هم راضی باشد، باز هم باید از دادگاه اجازه بگیرید. اینجاست که پای دادخواست تجویز ازدواج مجدد به میان می آید. این دادخواست در واقع همان نامه ای است که به دادگاه می فرستید و می خواهید به شما اجازه بدهند دوباره ازدواج کنید.

خب، شاید فکر کنید این موضوع فقط یک بحث حقوقی پیچیده است، اما در واقعیت، برای خیلی از خانواده ها و افراد، یک مسئله جدی و پرچالش است. هم برای مردی که می خواهد ازدواج مجدد کند، هم برای همسر اول که حقوقش مطرح است. در این مقاله می خواهیم با یک زبان خودمانی و دوستانه، تمام پیچ وخم های این مسیر رو با هم مرور کنیم، از شرایطش گرفته تا مراحل قانونی و حتی یه نمونه دادخواست که حسابی به دردتان می خورد. پس اگر درگیر این موضوع هستید یا فقط می خواهید اطلاعاتتان بالا برود، با ما همراه باشید.

ازدواج مجدد از نگاه قانون: چرا اصلاً دادگاه؟

یه تصور رایج هست که میگن مرد میتونه چهار تا زن بگیره و مشکلی هم نیست. راستش رو بخواهید از نظر شرعی این مسئله وجود داره، اما در کشور ما، قانون، یه سری شرط و شروط جدی برای این موضوع گذاشته. در واقع، قانون گذار ما با توجه به شرایط اجتماعی و برای حمایت از خانواده، این حق رو برای مرد محدود کرده و گفته که شما نمیتونید همینطوری هر وقت خواستید دوباره ازدواج کنید. باید دلیل محکمه پسند داشته باشید و از دادگاه اجازه بگیرید.

حالا چرا دادگاه؟ چون قانون می خواهد مطمئن شود که اولا دلیل موجهی برای این ازدواج مجدد وجود دارد و ثانیاً حقوق همسر اول تضییع نشود و مرد توانایی اداره دو خانواده را داشته باشد. اینجاست که ماجرا کمی پیچیده می شود و پای مواد قانونی مهمی مثل ماده 16 قانون حمایت خانواده سال 1353 به میان می آید که هنوز هم معتبر است.

چه وقت دادگاه اجازه ازدواج مجدد می دهد؟ شرط و شروطش چیست؟

ببینید، دادگاه همین طور الکی به هر کسی اجازه ازدواج مجدد نمیدهد. قانون گذار دقیقاً مشخص کرده که تحت چه شرایطی یک مرد می تواند دوباره ازدواج کند. این شرایط مثل یه چک لیست می ماند که باید حداقل یکی از مواردش را داشته باشید و آن را در دادگاه ثابت کنید. این موارد رو در ماده 16 قانون حمایت خانواده سال 1353 پیدا می کنیم و با اینکه قانون جدیدی هم داریم (قانون حمایت خانواده 1391)، اما این ماده هنوز هم سرجایش هست و برای این موضوع بهش استناد می شود.

حالا بیایید دونه به دونه این شرایط رو با هم بررسی کنیم تا ببینیم هر کدوم یعنی چی و چطور میشه ثابتشون کرد:

شرط اول: رضایت همسر اول

شاید فکر کنید اگر همسر اول خودش رضایت بده، دیگه کار تمومه و نیاز به دادگاه نیست. اما نه! حتی با رضایت کتبی و رسمی همسر اول هم، باز باید به دادگاه بروید و اجازه بگیرید. دادگاه اینجا دو چیز را بررسی می کند: اول اینکه آیا مرد از نظر مالی توانایی اداره هر دو زندگی را دارد (ملائت مالی) و دوم اینکه آیا می تواند بین همسرانش عدالت برقرار کند یا نه. پس رضایت همسر اول، فقط یکی از شروط است، نه تنها شرط.

حتی با رضایت همسر اول هم، باز برای ازدواج مجدد باید از دادگاه اجازه بگیرید. دادگاه توان مالی مرد و توانایی او در اجرای عدالت را بررسی می کند.

شرط دوم: همسر اول نمی تواند وظایف زناشویی اش را انجام دهد

این مورد بیشتر مربوط به مسائل جسمی یا روحی جدی است که مانع از ایفای وظایف زناشویی می شود. البته اثباتش هم کار آسانی نیست و معمولاً نیاز به گواهی پزشک قانونی یا نظر کارشناس رسمی دادگستری دارد. یعنی الکی نمیشود ادعا کرد.

شرط سوم: همسر اول تمکین نمی کند (این یکی خیلی رایج است!)

اینجا می رسیم به یکی از رایج ترین دلایلی که مردها برای ازدواج مجدد به دادگاه ارائه می دهند: عدم تمکین زن. تمکین در حقوق یعنی زن به وظایف زناشویی اش در قبال شوهر عمل کند. این وظایف دو دسته اند:

• تمکین خاص: مربوط به رابطه زناشویی است.
• تمکین عام: شامل زندگی در منزل مشترک، اجازه گرفتن برای خروج از منزل (در مواردی) و اطاعت از تصمیمات مشترک زندگی است.

اگر زن بدون دلیل موجه شرعی و قانونی، وظایفش را انجام ندهد، می گویند ناشزه شده و عدم تمکین کرده است. اما چطور این رو ثابت کنیم؟

چگونه عدم تمکین را اثبات کنیم؟

1. ارسال اظهارنامه: اولش باید با یک اظهارنامه رسمی از زن بخواهید که به زندگی مشترک برگردد و تمکین کند.
2. دادخواست الزام به تمکین: اگر با اظهارنامه نتیجه ای نگرفتید، باید به دادگاه خانواده بروید و دادخواست الزام به تمکین بدهید. دادگاه پس از بررسی، اگر عدم تمکین را احراز کند، حکم به تمکین صادر می کند.
3. حکم قطعی عدم تمکین: اگر حکم الزام به تمکین قطعی شد و باز هم زن تمکین نکرد، این می تواند دلیلی محکم برای درخواست تجویز ازدواج مجدد باشد.

حق حبس زوجه و ازدواج مجدد: حواستان باشد!

یه نکته خیلی مهم اینجاست که اگر زن، مهریه اش را نگرفته باشد و از حق حبس خودش استفاده کند، یعنی بگوید تا مهریه ام را نگیرم، تمکین نمی کنم، در این صورت نمی شود به او گفت ناشزه. در این شرایط، تا زمانی که مهریه پرداخت نشده، مرد نمی تواند به دلیل عدم تمکین، اجازه ازدواج مجدد بگیرد. این نکته تو نشست های قضایی هم بارها تایید شده و خیلی ها ممکنه به این موضوع بی توجه باشند.

عسر و حرج مرد چیست؟

وقتی زن تمکین نمی کند و مرد هم در این وضعیت به سختی می افتد و ادامه زندگی برایش خیلی سخت می شود، به این حالت می گویند عسر و حرج مرد. دادگاه ها معمولاً این عسر و حرج را وقتی زن چندین سال است تمکین نمی کند و مرد هم در سن ازدواج است، در نظر می گیرند.

شرط چهارم: ابتلا به جنون یا امراض صعب العلاج

اگر همسر اول دچار بیماری های روانی جدی (جنون) یا بیماری های جسمی لاعلاج و سخت شود که مانع از ادامه زندگی مشترک یا ایفای وظایف زناشویی شود، مرد می تواند درخواست ازدواج مجدد بدهد. البته اثبات این موضوع هم باز با گواهی پزشک قانونی و نظر متخصصین است.

شرط پنجم: محکومیت زن

در صورتی که زن به دلیل ارتکاب جرمی خاص، محکومیت قضایی پیدا کند و این محکومیت به حدی باشد که مانع از ادامه زندگی مشترک یا ایفای وظایف زناشویی شود، مرد می تواند برای ازدواج مجدد اقدام کند. این بند مربوط به محکومیت هایی است که در بند 8 ماده 8 قانون حمایت خانواده 1353 ذکر شده بود.

شرط ششم: اعتیاد زن به مواد مخدر یا مشروبات الکلی

اگر زن به هر نوع اعتیاد مضری دچار شود که زندگی مشترک را مختل کند، مرد می تواند با اثبات این موضوع (معمولاً با گواهی پزشکی قانونی و نظر کارشناسان) درخواست تجویز ازدواج مجدد بدهد. این هم در بند 9 ماده 8 قانون 1353 آمده بود.

شرط هفتم: ترک زندگی خانوادگی از طرف زن

این مورد با عدم تمکین کمی تفاوت دارد. منظور این است که زن به طور کامل زندگی مشترک را ترک کرده و به اصطلاح رفته باشد. ممکن است حتی در این حالت، دعوای الزام به تمکین هم مطرح شده باشد اما بدون نتیجه بماند. مهم این است که این ترک زندگی بدون دلیل موجه باشد.

شرط هشتم: عقیم بودن زن

اگر همسر اول توانایی بچه دار شدن را نداشته باشد (عقیم باشد) و مرد هم علاقه به داشتن فرزند داشته باشد، می تواند با اثبات عقیم بودن همسر (با گواهی پزشکی معتبر)، برای ازدواج مجدد درخواست دهد. این هم یکی از موارد معدود است.

شرط نهم: غایب مفقودالاثر شدن زن

این مورد زمانی پیش می آید که زن برای مدت طولانی ناپدید شده و هیچ خبری از او نباشد. در این شرایط، پس از طی مراحل قانونی و اعلام غایب مفقودالاثر شدن او و گذشت زمان های مشخص شده در قانون، مرد می تواند درخواست ازدواج مجدد بدهد.

چطور دادخواست تجویز ازدواج مجدد رو تنظیم و ارائه کنیم؟ (گام به گام)

خب، تا اینجا با شرایطش آشنا شدیم. حالا فرض کنید یکی از این شرایط رو دارید و می خواهید اقدام کنید. مسیر قانونی اش چطور است؟

مدارک لازم، همان گنجینه شما!

قبل از هر چیز، باید مدارک لازم رو جمع کنید. بدون این مدارک، کار پیش نمیره. این ها رو داشته باشید:

• کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی زوج (مرد متقاضی)
• کپی برابر اصل سند ازدواج با همسر اول
• اگر دلیل شما عدم تمکین است: کپی برابر اصل دادنامه قطعی الزام به تمکین که به نفع شما صادر شده باشد، به همراه اظهارنامه هایی که قبلاً برای همسر ارسال کرده اید.
• اگر دلیل شما بیماری یا عقیم بودن است: گواهی های پزشکی قانونی و نظر کارشناسان معتبر.
• اگر دلیل شما رضایت همسر اول است: رضایت نامه کتبی و رسمی همسر اول (هرچند باز هم دادگاه باید بررسی کند).
• و هر مدرک دیگری که بتواند ادعای شما را ثابت کند (مثل فیش حقوقی برای اثبات تمکن مالی در صورت رضایت همسر اول).

مراحل اداری و قضایی: از دفتر خدمات تا دادگاه!

حالا که مدارک دستتان است، نوبت به طی کردن مراحل می رسد:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: اولین قدم اینه که با مدارکتان به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی بروید و دادخواستتان رو ثبت کنید. این دادخواست باید خطاب به دادگاه خانواده باشه.
2. ابلاغ دادخواست: دادخواست شما به همسر اولتان ابلاغ می شود. یعنی او هم از این درخواست شما مطلع می شود و فرصت پیدا می کند که دفاعیات خودش را ارائه کند.
3. جلسه رسیدگی در دادگاه: دادگاه خانواده، یک جلسه رسیدگی برگزار می کند. در این جلسه، هم شما دلایل و مدارکتان را ارائه می دهید و هم همسر اولتان فرصت دفاع پیدا می کند. قاضی ممکن است از شما سوالاتی بپرسد یا تحقیقات بیشتری انجام دهد.
4. صدور رأی دادگاه: بعد از بررسی همه جوانب، دادگاه رأی خودش رو صادر می کند. اگر دادگاه دلایل شما را موجه بداند و شرایط لازم را احراز کند، حکم به تجویز ازدواج مجدد صادر می کند.
5. ثبت ازدواج در دفترخانه: با در دست داشتن حکم قطعی دادگاه، می توانید به یکی از دفاتر رسمی ازدواج مراجعه کنید و ازدواج مجدد خودتان را ثبت کنید.

حکم دادگاه برای تجویز ازدواج مجدد، یک حکم اعلامی است، یعنی نیازی به اجراییه ندارد. همین که حکم قطعی شود، می توانید برای ثبت ازدواج دوم اقدام کنید.

یه نمونه دادخواست تجویز ازدواج مجدد (به دلیل عدم تمکین همسر اول)

برای اینکه کارتان راحت تر باشد، یک نمونه از دادخواست تجویز ازدواج مجدد رو اینجا می آوریم. این نمونه بیشتر برای حالتی است که همسر اول تمکین نمی کند و شما حکم الزام به تمکین را هم گرفته اید. یادتان باشد این فقط یک نمونه است و باید مشخصات و دلایل پرونده خودتان را دقیق و با جزئیات وارد کنید.

مشخصات دادخواست:

عنوان	توضیحات
خواهان	(مشخصات کامل زوج: نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس، شماره تماس)
خوانده	(مشخصات کامل زوجه اول: نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس، شماره تماس)
وکیل (در صورت وجود)	(نام، نام خانوادگی، کد ملی، نشانی وکیل)
خواسته	تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر تجویز ازدواج مجدد به جهت عدم تمکین زوجه
دلایل و منضمات دادخواست	کپی مصدق سند ازدواج شماره … مورخه … دفتر رسمی ازدواج شماره … کپی مصدق دادنامه قطعی شماره … مورخ … صادره از شعبه … دادگاه خانواده … مبنی بر الزام به تمکین زوجه کپی مصدق اظهارنامه های ارسالی (در صورت وجود) کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان

متن نمونه دادخواست:

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛

احتراماً به استحضار عالی می رساند:

1. اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] در تاریخ [تاریخ عقد] به موجب سند نکاحیه شماره [شماره سند ازدواج] تنظیمی در دفتر ازدواج شماره [شماره دفترخانه] شهرستان [نام شهرستان]، اقدام به عقد نکاح دائم با خوانده محترمه سرکار خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] نموده ام.
2. پس از گذشت مدتی از زندگی مشترک، متاسفانه خوانده محترمه بدون هیچ دلیل موجه شرعی و قانونی، اقدام به ترک منزل مشترک و عدم ایفای وظایف زناشویی و تمکین عام و خاص نموده اند.
3. با توجه به عدم تمکین خوانده، اینجانب ابتدا با ارسال اظهارنامه هایی به شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] (تصویر مصدق پیوست است) از ایشان دعوت به تمکین نمودم که متاسفانه بی نتیجه ماند.
4. متعاقباً، اینجانب ناچار به طرح دعوای الزام به تمکین به طرفیت خوانده در شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان] شدم که طی دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه]، حکم به الزام خوانده به تمکین خاص و عام صادر گردید (تصویر مصدق دادنامه پیوست است).
5. با این حال، با وجود صدور حکم قطعی و ابلاغ آن به خوانده، ایشان همچنان از تمکین و ایفای وظایف قانونی و شرعی خود امتناع می ورزند و زندگی مشترک، عملاً به بن بست رسیده است.
6. این وضعیت، منجر به عسر و حرج شدید اینجانب گردیده و ادامه این شرایط، برای بنده غیرقابل تحمل شده است.

لذا با عنایت به مراتب فوق و به استناد بند 3 ماده 16 قانون حمایت خانواده مصوب 1353 و با توجه به عدم تمکین زوجه و ایجاد عسر و حرج برای اینجانب، تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر تجویز ازدواج مجدد مورد استدعاست.

با تجدید احترام

[امضا و نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل]

چند نکته مهم در تنظیم دادخواست:

• دقیق باشید: حتماً مشخصات کامل خودتان، همسر اول و وکیل (اگر دارید) را وارد کنید.
• تاریخ ها را درست بنویسید: تاریخ عقد، تاریخ اظهارنامه ها، تاریخ صدور دادنامه تمکین و شماره هایشان را دقیق بنویسید.
• مدارک را پیوست کنید: حتماً تمام مدارکی که در بخش دلایل و منضمات آوردید، کپی برابر اصل شده و به دادخواست پیوست شود.
• اگر وکیل دارید: حتماً از وکیل بخواهید که دادخواست را تنظیم کند. او بهتر می داند که چطور باید موارد را مستند و قانونی بنویسد.

عواقب ازدواج مجدد بدون اجازه دادگاه: پایش می افتید!

یکی از مهم ترین بخش های این بحث، همینجاست! شاید فکر کنید خب، حالا یه ازدواج مجدد می کنم و بعداً می رم دنبال کارای دادگاهیش. اما این یه اشتباه بزرگه و ممکنه حسابی به دردسر بیفتید.

مجازات مرد و دیگران

بر اساس ماده 49 قانون حمایت خانواده 1391، اگر یک مرد با داشتن همسر، بدون اجازه دادگاه برود و دوباره ازدواج کند، حتی اگر ازدواج دوم را ثبت نکند، به حبس جنحه ای (یعنی حبس از شش ماه تا یک سال) محکوم می شود. این فقط مربوط به مرد نیست! طبق ماده 17 قانون حمایت خانواده 1353، اگر عاقد (کسی که خطبه عقد را می خواند)، سردفتر ازدواج (کسی که ازدواج را ثبت می کند) و حتی زن جدید، از ازدواج قبلی مرد باخبر باشند و باز هم اقدام به عقد یا ثبت کنند، آن ها هم به همین مجازات محکوم می شوند. پس این شوخی بردار نیست.

اثر بر شروط ضمن عقد

معمولاً در سند ازدواج، یه سری شروط ضمن عقد وجود دارد. مثلاً یکی از شروط رایج این است که اگر مرد بدون اجازه دادگاه یا همسر اول، دوباره ازدواج کند، زن اول حق طلاق پیدا می کند. خب، اگر شما بدون اجازه دادگاه ازدواج مجدد کنید، همسر اولتان می تواند با استناد به همین شرط، به راحتی درخواست طلاق بدهد و شما راهی برای دفاع نخواهید داشت.

حق طلاق برای همسر اول (عسر و حرج)

حتی اگر در سند ازدواج، چنین شرطی هم نباشد، باز هم همسر اول می تواند بعد از ازدواج مجدد شما (بدون اجازه دادگاه)، به دلیل عسر و حرج (سختی و مشقت) که برایش ایجاد شده، درخواست طلاق بدهد. دادگاه هم معمولاً این را می پذیرد و حکم طلاق را صادر می کند. پس حواستان باشد که این مسیر، راه فراری ندارد.

چند نظریه حقوقی مهم که باید بدانید

در مورد ازدواج مجدد، نظریات مختلفی از سوی مراجع حقوقی مثل اداره کل حقوقی قوه قضاییه یا نشست های قضایی وجود دارد که دانستنشان می تواند به شما کمک کند تا دید بازتری نسبت به این موضوع داشته باشید. اینجا چندتا از مهم ترین ها رو براتون آوردیم:

آیا اجازه دادگاه برای ازدواج موقت هم لازم است؟

نظریه مشورتی شماره 7/96/2086 مورخ 1396/09/08 اداره کل حقوقی قوه قضاییه می گوید: بله! حتی برای ازدواج موقت هم (در صورتی که مرد همسر دائم داشته باشد)، کسب مجوز دادگاه خانواده لازم است و دفاتر رسمی ازدواج بدون این حکم مجاز به ثبت نیستند. پس فکر نکنید ازدواج موقت، از این قاعده مستثنی است.

اگر بدون اجازه دادگاه ازدواج کردم، می توانم ثبتش کنم؟

نظریه مشورتی شماره 2624/95/7 مورخ 1395/10/14 همین اداره می گوید: اگر مردی بدون اجازه دادگاه ازدواج مجدد کرده باشد و بعداً برای ثبتش دادخواست بدهد، هرچند خودش به خاطر این کار تحت تعقیب کیفری قرار می گیرد، اما این موضوع مانع از صدور حکم به ثبت ازدواجش نمی شود. یعنی دادگاه حکم به ثبت می دهد اما مجازات کیفری مرد سرجایش باقی است.

حق حبس زن و ازدواج مجدد مرد

یه سوال خیلی مهم: اگر زن از حق حبسش استفاده کنه (یعنی تا مهریه اش رو نگرفته، تمکین نکنه)، آیا مرد می تونه به خاطر عدم تمکین، اجازه ازدواج مجدد بگیره؟ نشست قضایی استان آذربایجان شرقی (تبریز) در تاریخ 1392/02/03 به صراحت گفته: خیر! چون زن از یک حق قانونی خودش استفاده کرده، اینجا عدم تمکین محقق نشده و دادگاه نمی تواند به مرد اجازه ازدواج مجدد بدهد. این نکته خیلی کلیدی است.

حرف آخر و یک پیشنهاد مهم: با وکیل خانواده مشورت کنید!

همان طور که دیدید، بحث دادخواست تجویز ازدواج مجدد، یه موضوع ساده نیست و پر از ریزه کاری های قانونیه. از شرایطش گرفته تا مراحل اثبات و حتی عواقبش، هر قسمتش ممکنه آدم رو به دردسر بندازه. کوچکترین اشتباه در تنظیم دادخواست یا ارائه مدارک، می تونه روند پرونده رو طولانی یا حتی به ضررتون تموم کنه.

اینجاست که نقش یک وکیل متخصص خانواده پررنگ میشه. یک وکیل کاربلد، نه تنها به شما کمک می کنه تا مدارک لازم رو دقیق و کامل آماده کنید، بلکه در تمام مراحل دادگاه، کنار شماست و از حقوق شما دفاع می کنه. اون می دونه چطور بهترین استدلال ها رو ارائه بده و پرونده شما رو به نتیجه مطلوب برسونه.

پس اگر درگیر این موضوع هستید یا حتی فکرش رو می کنید، پیشنهاد می کنم حتماً قبل از هر اقدامی، با یه وکیل متخصص در زمینه حقوق خانواده و ازدواج مجدد مشورت کنید. این مشورت نه تنها جلوی اتلاف وقت و هزینه شما رو می گیره، بلکه از بروز مشکلات حقوقی و پیچیدگی های آینده هم پیشگیری می کنه. یادتون باشه، گاهی اوقات، یه مشاوره کوچیک، میتونه جلوی یه ضرر بزرگ رو بگیره.