وقتی سینما آینده را می نویسد؛ فیلم هایی که آینده را درست پیش بینی کردند

ریحانه اسکندری: در روزگاری که تکنولوژی با شتابی بی سابقه مرز واقعیت و خیال را جابه جا می کند سینما اغلب فراتر از سرگرمی عمل کرده؛ همچون آینه ای آینده نگر که رویدادهای فردا را در بطن قصه های خیالی به تصویر کشیده است.

در طول تاریخ فیلم هایی وجود داشته اند که فراتر از زمان خود حرکت کرده اند. فیلم هایی که در زمان اکران شان «تخیلی» به نظر می رسیدند اما امروز با نگاهی به واقعیت درمی یابیم که پیش بینی هایی حیرت انگیز داشته اند.

همین موضوع باعث شده است که در سال های اخیر مخاطبان با مراجعه مجدد به آثار قدیمی تر متوجه شوند که چه طور پیش بینی ها درست از آب درآمدند و در فضای مجازی شروع به بازنمایی این آثار کنند. از طرفی دیگر بینندگان فیلم ها با نگاه به فیلم های علمی و تخیلی جدید یا فیلم هایی که سعی در پیش بینی آینده دارند در این باره صحبت می کنند که اگر این موارد نیز به واقعیت بپیوندد جهان آینده تا چه اندازه عجیب خواهد بود.

در این گزارش پنج اثر شاخص سینمایی را بررسی می کنیم که هر یک به شکلی دقیق روندها یا پدیده هایی از آینده را پیش بینی کرده اند؛ از گوشی های هوشمند و هوش مصنوعی گرفته تا دنیای واقعیت مجازی و تبعیض ژنتیکی.

این آثار تنها خیال پردازی های هنری نبوده اند؛ بلکه گاه به هشدارهایی اخلاقی برای جامعه تبدیل شده اند یا الهام بخش تحولات واقعی در علم فناوری و فرهنگ عامه بوده اند.

A Space Odyssey» (۱۹۶۸)» — پیش بینی هوش مصنوعی و سفرهای فضایی

فیلم «یک ادیسه فضایی» به کارگردانی «استنلی کوبریک» و بازی «کر دویلا» «گری لاکوود» و «ویلیام سیلوستر» یکی از این موارد است. 

در زمانی که بشر هنوز قدمی در فضا نگذاشته بود کوبریک با همکاری آرتور سی. کلارک فیلمی ساخت که نه تنها چشم اندازی واقع گرایانه از سفر فضایی ارائه می داد بلکه در شخصیت HAL ۹۰۰۰ نوعی هوش مصنوعی خودآگاه و خطرناک را خلق کرد.

از پیش بینی های محقق شده این فیلم شکل گیری فناوری هایی مانند الکسا سیری و هوش مصنوعی های پیشرفته مانند GPT-۴. سیستم های بینایی ماشین رابط های صوتی و حتی خطرات اخلاقی مربوط به خودآگاهی ماشین ها بوده است. 

در مورد بازخوردها و فروش این فیلم در زمان خودش می توان گفت با وجود واکنش های اولیه متضاد فیلم به مرور بدل به یکی از مهم ترین آثار تاریخ سینما شد. در گیشه جهانی موفقیتی متوسط داشت اما تأثیر فرهنگی آن غیرقابل انکار بود.

Minority Report»(۲۰۰۲)»— پیش بینی تکنولوژی های نظارتی و تشخیص چهره

کارگردانی فیلم «گزارش اقلیت» بر عهده استیون اسپیلبرگ بوده است.  
تام کروز سامانتا مورتون و ماکس فون سیدو نیز در این فیلم به هنرنمایی پرداخته اند. 

فیلم آینده ای را تصویر می کرد که در آن پیش از وقوع جرم پلیس توان پیشگیری از اتفاقات ناگوار را  دارد. دنیایی که در آن تشخیص چهره تبلیغات هدفمند و تعامل با صفحات لمسی جایگاه ویژه ای دارند و کاملا امکان پذیر هستند. این در شرایطی است که این اتفاق در آن زمان به شدتی که در حال حاضر ممکن است قابل انجام نبود. 

از پیش بینی های محقق شده این فیلم گسترش فناوری تشخیص چهره تبلیغات مبتنی بر رفتار کاربر رابط های کاربری ژست محور و نگرانی های مربوط به حریم خصوصی است.

این فیلم توانست فروش جهانی بالغ بر ۳۵۸ میلیون دلار  را برای خودش ثبت کند و  نقدهای بسیار مثبتی نیز دریافت کند. می توان گفت «گزارش اقلیت»  یکی از آثار شاخص علمی-تخیلی قرن ۲۱ است. 

Her» (۲۰۱۳)» — پیش بینی رابطه عاطفی با هوش مصنوعی

 اسپایک جونز کارگردانی فلیم «او» با بازی درخشان خواکین فینیکس را عهده دار بوده است. در این فیلم اسکارلت جوهانسون صاحب صدای هوش مصنوعی ای است که با فینیکس در ارتباط است. ایمی آدامز یکی دیگر از بازیگران این فیلم است. 

فیلم مردی تنها را تصویر می کند که عاشق یک سیستم عامل هوش مصنوعی می شود و همین موضوع در عین حال که کمبود و تنهایی او را برطرف می کند باعث می شود که او دچار یک وابستگی بیمارگونه به چیزی که به صورت فیزیکی وجود ندارد بشود و از جهان واقعیت فاصله بگیرد.

  این فیلم در زمان اکران تخیلی عجیب به نظر می رسید اما اکنون با وجود ربات های گفتگوگر آن قدرها هم دور از ذهن نیست و کاملا برای مردم قابل درک است. 

خیلی از پیش بینی های این فیلم محقق شده است. پیشرفت در مدل های زبان رابطه های مجازی وابستگی عاطفی به دستیارهای دیجیتال و تنهایی در دنیای تکنولوژیک این روزها کاملا ممکن است.

جالب است بدانید این روز ها طبق آماری که از خود هوش مصنوعی دریافت شده است ۵ درصد از کاربران با هوش مصنوعی خود ارتباط عاطفی دارند. 

این  فیلم موفق به دریافت اسکار بهترین فیلمنامه شد و تحسین گسترده منتقدان را برانگیخت. درآمد جهانی آن نیز نزدیک به ۴۸ میلیون دلار بود که آمار قابل  توجهی  بود.

The Truman Show» (۱۹۹۸)» — پیش بینی عصر نظارت و واقعیت نمایی در رسانه ها

فیلم «نمایش ترومن» توسط  پیتر ویر ساخته شده است و جیم کری یکی از به یادماندنی ترین هنرنمایی های خود را در این فیلم انجام داده است. 
 لورا لینی و  اد هریس از دیگر بازیگران این فیلم هستند.

این فیلم داستان مردی است که زندگی اش از تولد در یک شوی تلویزیونی فیلم برداری شده آن هم بدون آن که خودش بداند. «نمایش ترومن» فیلمی درباره نمایش زدگی کنترل رسانه ای و فروپاشی حریم خصوصی است که همه این موارد را به درستی نشان داده است. 

از پیش بینی های محقق شده  ظهور ریالیتی شو ها مثل «Big Brother» و فرهنگ تماشای زندگی دیگران در اینستاگرام و یوتیوب است. دغدغه های امروزی درباره رضایت بهره کشی رسانه ای و هویت از دیگر مواردی است که در این فیلم پیش بینی شد و در آینده بیشتر دیده شد. 

این فیلم نامزد سه اسکار شد و  فروشی بیش از ۲۶۰ میلیون دلار را برای خود ثبت کرد. اکنون این فیلم به عنوان یک هشدار اجتماعی مورد استناد دانشگاه ها است و اساتید از آن برای تدریس استفاده می کنند.

Gattaca» (۱۹۹۷)» — پیش بینی چالش های مهندسی ژنتیک و تبعیض زیستی

«گاتاکا» فیلمی به کارگردانی اندرو نیکول است که در آن بازیگرانی چون ایتن هاوک اوما تورمن و جود لاو هنرنمایی کرده اند.

فیلم داستان جهانی است که انسان ها بر اساس ژنتیک دسته بندی می شوند. هشداری درباره مخاطرات اخلاقی پیشرفت های زیستی که این روزها بیشتر قابل درک است. 

 با پیشرفت CRISPR و ویرایش ژن نگرانی هایی درباره کنترل ژنتیکی تبعیض ژنتیکی و بهره کشی ژن ها شکل گرفته است و می توان گفت این پیش بینی ها محقق شده است.

 در زمان اکران این فیلم کم فروش بود اما با گذر زمان به فیلمی مرجع در مطالعات اخلاق زیستی و دانشگاه ها تبدیل شد.

واکنش جامعه علمی و فرهنگی به فیلم هایی که آینده را پیش بینی کردند

مسئله پیش بینی های علمی جلوتر از زمان در فیلم بسیار برای جامعه علمی و فرهنگی اهمیت دارد. زمانی که فیلمی مثل «جنگ ستارگان» یا « ادیسه فضایی» در زمانه ای که علم هنوز حتی تصوری از رفتن به فضا به صورت دقیق ندارد با تصویری سازی خود که بر اساس تخیل و تحقیق بسیار است تصاویر دور از انتظار می سازد و سال ها بعد این ها به واقعیت می پیوندد مسئله گره خوردن خلاقیت هنری و پیشرفت علم  در موازات هم پراهمیت تر می شود.

بسیاری از دانشگاه های معتبر از هاروارد تا MIT این آثار را در سرفصل دروس خود گنجانده اند. فیلم هایی مانند «۲۰۰۱» «هر» و «گتاکا» به ابزارهایی آموزشی برای طرح پرسش های اخلاقی فلسفی و تکنولوژیک تبدیل شده اند. در حوزه علوم اجتماعی روانشناسی و حتی حقوق این فیلم ها الهام بخش تحلیل هایی درباره آینده انسان ساختار قدرت و کنترل رسانه ها بوده اند.

تأثیر فرهنگی و اجتماعی این آثار

می توان گفت فراتر از پیش بینی ها این آثار تبدیل به آیینه هایی شده اند که جامعه را به نگاه انتقادی و تحلیلی درباره آینده وامی دارند. برای مثال پس از موفقیت «Minority Report» پلیس برخی کشورها پروژه هایی درباره جرم یابی پیش نگر آغاز کردند.

فیلم «Her» گفت وگوهایی عمیق درباره ماهیت عشق رابطه و هویت برانگیخت و باعث شد نگرانی هایی برای آینده روابط انسانی ایجاد شود نگرانی هایی که امروز در جامعه رخ داده است و شرایط روابط عاطفی را تغییر داده است.

فیلم «Truman Show» در فرهنگ عامه تبدیل به استعاره ای شد برای زندگی تحت نظارت و ازدست دادن کنترل فردی و سویه هایی که نشان داد علی رغم این که در زمان خودش مانند یک بیماری ترسناک دیده می شد حالا کاملا قابل لمس است.

این آثار یادآور آن اند که گاه هنرمندان زودتر از دانشمندان می توانند خطرات فرصت ها و دگرگونی های آینده را حس کنند؛ و این قدرت پیش بینی یکی از والاترین جلوه های هنر در عصر مدرن است.

منبع تحلیلی: یاردبارکر  و  HOWSTUFFWORKS

۵۷۵۷