آیا زمین در قرآن مسطح است یا کروی؟

پادکست کتاب؛ قسمت دوم

از نخستین روزهای درک علمی بشر از جهان پرسش درباره ی شکل زمین یکی از موضوعات بحث برانگیز بوده است. در دوران باستان بسیاری از تمدن ها بر این باور بودند که زمین مسطح است. اما با پیشرفت علم و مشاهده های نجومی درک کرویت زمین به عنوان یک حقیقت علمی پذیرفته شد.

در دوران مدرن علی رغم شواهد گسترده علمی گروه هایی هنوز به نظریه ی زمین مسطح باور دارند. برخی از این افراد برای تأیید دیدگاه خود به آیات قرآنی استناد می کنند. یکی از آیاتی که از سوی این گروه ها مورد اشاره قرار می گیرد آیه ی ۲۰ سوره ی غاشیه است:

«وَإِلَى ٱلأَرضِ كَيفَ سُطِحَت»

در نگاه نخست برداشت برخی این است که این آیه به مسطح بودن زمین اشاره دارد. اما بررسی دقیق تر و رجوع به تفاسیر نشان می دهد که این نتیجه گیری چندان صحیح نیست.

تفسیر علمی و دینی آیه

واژه ی «سُطِحَت» که در این آیه به کار رفته از ریشه ی «سطح» گرفته شده است که به معنای هموار کردن است. این نکته حائز اهمیت است که «الارض» در زبان عربی دو معنای متفاوت دارد: یکی زمین به عنوان یک سیاره و دیگری سطح زمین که مردم بر روی آن زندگی می کنند. در این آیه واژه ی «الارض» به وضوح به سطح زمین اشاره دارد یعنی جایی که انسان ها قادر به حرکت و زندگی هستند.

این نکته از روش تفسیر قرآن نیز قابل درک است. آیات قبل و بعد از این آیه به جنبه هایی از جهان اشاره دارند که برای بیننده ی انسانی قابل مشاهده هستند؛ مانند کوه ها آسمان و حیوانات. بنابراین در این بافت آیه به ویژگی های ظاهری سطح زمین اشاره دارد نه به شکل کلی سیاره ی زمین.

شواهد دیگر در قرآن

برای درک بهتر می توان این آیه را با آیه ی ۵ سوره ی زمر مقایسه کرد:

«خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ يُكَوِّرُ اللَّيْلَ عَلَى النَّهَارِ وَيُكَوِّرُ النَّهَارَ عَلَى اللَّيْلِ»

در این آیه فعل «يُكَوِّرُ» از ریشه ی «کُرَة» (توپ) آمده است و به معنای پیچیدن یا گرد کردن است. مفسران معتقدند که این بیان قرآن به چرخش و کرویت زمین اشاره دارد.

دانشمندان مسلمان و کرویت زمین

جالب است بدانیم که دانشمندان مسلمان از قرن ها پیش به کرویت زمین اعتقاد داشتند. ابوریحان بیرونی در قرن چهارم هجری توانست قطر زمین را با دقت محاسبه کند. همچنین نقشه های قدیمی اسلامی از جمله نقشه ی تهیه شده در زمان خلیفه مأمون نشان دهنده ی آگاهی مسلمانان از کرویت زمین بوده است.

بنابراین برخلاف تصور برخی افراد اسلام و قرآن نه تنها مخالف علم نیستند بلکه در بسیاری از موارد زمینه ساز پژوهش های علمی و کشف حقیقت بوده اند.

نتیجه گیری

بحث درباره ی شکل زمین نباید به اختلافات دامن بزند بلکه باید زمینه ای برای درک دقیق تر متون دینی و علمی باشد. آنچه در نهایت اهمیت دارد درک صحیح از منابع دینی و تطابق آن با دانش روز است. قرآن به عنوان یک معجزه ی کلامی همواره ما را به تدبر تفکر و استفاده از دانش برای درک بهتر جهان فرامی خواند.

در پادکست «کتاب» این موضوعات بررسی شده و تلاش شده است تا با استناد به منابع معتبر ابهامات موجود برطرف شود. دعوت می کنیم که این پادکست را دنبال کنید تا با دیگر حقایق و معجزات قرآن آشنا شوید.

 

عوامل تولید:

نویسنده و کارگردان: محمد وحیدی

راوی: یاسر نظیفی گیلوان

گرافیک: علیرضا مهاجری

تدوین: مهدی کماسی

تهیه کننده: یاسر نظیفی گیلوان

 تهیه شده در گروه محتوا و رسانه نو در خبرگزاری دانشگاه آزاد (سوشال لند)

قطعات موسیقی به کار رفته:

“The Last Hajj of Abdul Mutallib (AS)” from Muhammad: The Messenger of God by Le Trio Joubran & Dilshaad Shabbir Shaikh. Released: 2015. Track 17.

 #قرآن
#اعجاز_قرآن
#تفسیر_قرآن
#زمین_مسطح
#زمین_کروی
#علم_و_دین
#معجزه_کلامی
#دانش_اسلامی
#حقایق_قرآنی
#پادکست_کتاب