سال اول پزشکیان – سوشال لند

به گزارش سوشال لند میثم قهوه چیان در یادداشتی در ابتکار نوشت: نخستین سال دولت مسعود پزشکیان رو به پایان است و هنوز برای قضاوت نهایی درباره آن زود به نظر می رسد؛ اما هرگاه بخواهیم چنین قضاوتی کنیم باید بر چه اساسی باشد؟ عملکرد پزشکیان را با چه معیارهایی می سنجیم؟

نگارنده در این بحث به صورت پیش فرض معتقد است که دولت پزشکیان در سال اول خود موفق عمل کرده است. این موفقیت نه در تحقق آرمان های بزرگ تاریخی یا حل یک باره همه مشکلات کشور بلکه در مدیریت بحرانی نهفته است که می توانست ایران را به ورطه ای عمیق تر از ناآرامی و فروپاشی اجتماعی بکشاند. پزشکیان دولتی مبتنی بر وفاق شکل داد؛ وفاقی که نه میان همه گروه ها بلکه میان نیروهای سیاسی رسمی داخل کشور برقرار شد. این رویکرد برخلاف انتظار برخی که خواستار انقلابی فراگیر یا تغییر ساختاری بودند بر واقع گرایی و همکاری میان جناح های موجود استوار بود. این وفاق البته منتقدان بسیاری داشت و انتقادهایشان گاه می تواند به حق باشد. یکی از مهم ترین انتقادها ناهماهنگی در این وفاق بود که نمونه بارز آن در ماجرای طرح اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی آشکار شد؛ زمانی که یک هفته پس از مخالفت نماینده دولت در مجلس با این طرح پزشکیان در توییتی اعلام کرد که چه با همراهی مجلس و چه بدون آن این اصل قانون اساسی را اجرا خواهد کرد. این ناهماهنگی شاید نشان دهنده ضعف در انسجام داخلی دولت باشد اما از سوی دیگر می توان آن را نشانه ای از عزم شخصی پزشکیان برای پیشبرد وعده هایش حتی در برابر موانع ساختاری دانست.

با این حال جدای از نقدهایی که به وفاق تاکتیک دولت چهاردهم ترکیب کابینه انتخاب استانداران یا به طور کلی چینش های پزشکیان وارد است پرسش اصلی این است: چگونه می توان دولت او را نقد کرد و بر چه اساسی می توان گفت که در سال اول موفق بوده است؟ برای پاسخ به این پرسش باید ابتدا جایگاه ایران را در بستر تاریخی و اجتماعی کنونی اش درک کنیم. نگاهی گذرا به تحولات سیاسی-اجتماعی از سال های پایانی دولت روحانی تا امروز نشان دهنده سونامی رویدادهایی است که اعتماد به ساختار کلی نظام را به چالش کشیده است. کاهش مشارکت در انتخابات از ۷۰ درصد در دهه های گذشته به زیر ۴۰ درصد در سال های اخیر گواه روشنی بر این مدعاست. اما در زیر این بی اعتمادی لایه عمیق تری وجود دارد: بی اعتمادی به سیاستمداران به معنای عام کلمه چه در داخل نظام و چه در میان اپوزیسیون. عدم اقبال حتی اندک به نیروهای موسوم به اپوزیسیون از گروه های سلطنت طلب تا چپ گرایان و میانه روها نشانه ای آشکار از این وضعیت است. این بی اعتمادی چنان عمیق است که نه تنها آینده سیاسی کشور بلکه هویت جمعی و امید به تغییر را با پرسش های بزرگی روبه رو کرده است. در چنین فضایی واکنش های خشونت آمیز به مسائل موجود در جامعه از اعتراضات خیابانی تا درگیری های منطقه ای نشان می دهد که کشور با بحران «حل منازعه» دست به گریبان است. این بحران زاده بی اعتمادی به هر نیروی سیاسی است که بتواند با برنامه ریزی رایزنی و اقدام سیاسی همراه با جلب حمایت بخشی از جامعه مشکلی را حل کند. وقتی هیچ کس به هیچ کس اعتماد ندارد سوژه سیاسی یا به ویرانی و تخریب می رسد یا به مهاجرت و ترک وطن یا به بی تفاوتی و انزوا و در بدترین حالت به رنج و خشونت. ظهور دوگانه هایی چون «یا همه یا هیچ» و ارزیابی های بنیادین از تاریخ دین سیاست و جامعه محصول نوعی هستی شناسی مبتنی بر بی اعتمادی به همه چیز است. این وضعیت نه به نفع نظام است نه اپوزیسیون و نه مردم عادی که در میانه این تنش ها گرفتارند. به باور نگارنده پزشکیان در چنین بزنگاه تاریخی ظهور کرد. فرصتی که او فارغ از عملکرد جزئی دولتش برای کلیت تاریخ ایران فراهم آورد مدیریت خشونت و جلوگیری از فاجعه بود. این دستاورد شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد اما در شرایطی که کشور در آستانه انفجار اجتماعی و سیاسی قرار داشت ارزشی حیاتی دارد. همراهی هایی که از سوی گروه های مختلف با دولت او صورت گرفت نشان می دهد که بسیاری از نخبگان و حتی مردم عادی قدر این فرصت را می دانند.

دولت چهاردهم در شش ماه نخست توانست برای اولین بار اجماع بر فیلترینگ را متزلزل کند و با کاهش محدودیت های اینترنتی آزادی بیان و ارتباط بیشتری را برای «همه مردم ایران» به ارمغان آورد. این گام هرچند ناکافی در فضایی که سال ها سرکوب دیجیتال بخشی از زندگی روزمره بود نشانه ای از تغییر جهت است. علاوه بر این دولت پزشکیان در آغاز کار خود گزینش های گسترده ای را که مانع ورود بسیاری از افراد به مشاغلی چون معلمی شده بود محدود کرد. این اقدام نه تنها امیدی در میان جوانان جویای کار ایجاد کرد بلکه نشان داد که دولت به دنبال کاهش تبعیض های ساختاری است. در وزارت علوم نیز تلاش برای بازگشت برخی اساتید کنار گذاشته شده به دانشگاه گامی در جهت احیای نهاد آکادمیک بود که سال ها تحت فشار سیاسی قرار داشت. حضور افرادی در کابینه که پیش تر حتی نمی توانستند مصاحبه کنند یا از مقابل وزارتخانه ای عبور کنند و آزادی یکی از محصوران نشانه هایی از گشایش سیاسی است. وقتی رئیس جمهور از عدم اجرای قانونی سخن می گوید که بسیاری از ایرانیان با آن مخالفند این پیام به جامعه منتقل می شود که دولت گوش شنوایی برای مطالبات دارد. البته دستاوردهای دولت ممکن است از سوی تندروهای داخلی و خارجی با ادبیات مختلف کم اهمیت جلوه داده شود یا مورد انتقاد قرار گیرد. منتقدان می گویند این اقدامات قطره ای در برابر دریای مشکلات ایران است. اما باید توجه داشت که در شرایط کنونی سیاسی هیچ دولتی حتی با حضور زبده ترین تکنوکرات های جهان نمی تواند ایران را به اقتصادی مانند امارات ترکیه یا آلمان بدل کند. زمین سیاست در ایران امروز با بحران هایی روبه روست که تورم و بیکاری در برابر آن ها کوچک می نماید: بحران اعتماد بحران هویت و بحران انسجام اجتماعی. پزشکیان توانست در منطقه ای ناراضی مانند بلوچستان موجی از رضایت و آشتی ایجاد کند؛ کاری که نه روحانی با دیپلماسی اش و نه رئیسی با شعارهایش موفق به انجام آن نشدند. این آشتی نتیجه عزم بزرگی بود که از دل یک دولت برآمده از وفاق شکل گرفت. بی گمان سخن گفتن از موفقیت دولت پزشکیان به معنای تحقق مطالبات تاریخی ملت ایران حل مشکلات معیشتی بهبود سیاست خارجی یا تبدیل ایران به هاب تجارت و صنعت منطقه نیست. حتی در اهداف خرد نیز ممکن است بسیار عقب باشد و نارضایتی از بخش های مختلف دولت وجود داشته باشد. اما واقع بین باشیم؛ در چنین شرایط جهانی که ایران تحت تحریم های فلج کننده است در شرایط داخلی که شکاف های اجتماعی عمیق تر از همیشه اند و در فضایی اجتماعی که خشونت و ناامیدی بیداد می کند همین که پزشکیان توانسته کشتی طوفان زده ایران را به ساحل آرامش نسبی برساند موفقیتی بزرگ است. این موفقیت نه در آمارهای اقتصادی بلکه در بازگشت امید به بخش هایی از جامعه و کاهش تنش های ویرانگر نهفته است.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه ها در سوشال لند به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می باشد.

پایان خبر سوشال لند