زنان کشاورز جنوب؛ از دستمزد پایین تا مشکلات سلامت/ خشکسالی در کمین/ «برخی کشاورزان معتقدند اتباع بهتر و بیشتر کار می کنند»

زهرا اکرمی: زنان کشاورز جنوب عموما کمتر از مردان دستمزد می گیرند به دلیل کار طاقت فرسا زیر نور آفتاب با مشکلات سلامتی درد کمر و گردن و بیماری های پوستی مبتلا می شوند و در برخی مناطق ممکن است در راه رسیدن به زمین های کشاورزی که مسیر شوتی ها نیز هست جانشان را از دست بدهند.

این ها بخشی از صحبت های رویا یکی از زنان گوجه چین در بندر دیر واقع در استان بوشهر است. او همچنین می گوید: «هیچ کاری سخت تر از کشاورزی نیست و حقوق ها هم کم است به خصوص برای کسانی که باید خرج خانه بدهند».

طبق گفته های او زنان معمولا به عنوان کمک هزینه خانواده کشاورزی می کنند و درآمد آن ها برای زنی که سرپرست خانواده باشد کافی نیست. بنابراین اکثر زنان کشاورز زنان خانه داری هستند که درآمد همسرانشان کفاف زندگی را نمی دهد.

رویا همچنین می گوید که در سال های اخیر کارگران افغان هم به آن ها اضافه شدند اما کارگران ایرانی مشکلی با آن ها ندارند. چراکه کار زیاد است و نمی توان گفت کارگران افغان کار را از ایرانی ها گرفته اند: «اطراف اینجا کارگر بومی و افغان با هم کار می کنن و حقوقشون هم یکیه. کار هم زیاده و نمی شه گفت کار ما رو افغان ها گرفتن».

آقای ملت یکی از سرکارگران در منطقه کنگان نیز در رابطه با حضور کارگران افغان به سوشال لند می گوید: در حال حاضر ایرانی ها کمتر کار گوجه چینی انجام می دهند و اگر افغان ها کار نکنند کار ما لنگ می ماند.

طبق گفته های او امسال دستمزد کشاورزان گوجه چین روزانه ۴۰۰ هزار تومان برای هشت ساعت کار است. البته کارگران از این نرخ راضی نیستند. از طرف دیگر امسال کاشت گوجه کمتر شده چراکه پارسال بازار  داخلی خوب نبود و بیشتر گوجه ها از سوی کارخانجات رب به قیمت پایین خریداری شد. لب مرز هم تعرفه گذاشتند و بنابراین خیلی از کشاورزان ضرر کردند. گرانی وسایلی مثل کود یا اجاره زمین های کشاورزی هم برای زمین داران مشکل ایجاد کرده و این در شرایطی است که واسطه ها محصول را به قیمت پایین می خرند و خودشان گران می فروشند. به طور کلی هم در برخی مناطق به دلیل کم آبی دیگر گوجه کشت نمی شود.

ملت به وضعیت جاده ها هم اشاره می کند: «تصادف ها بیشتر در مسیر زاهدان به شیراز است چون شوتی ها از زاهدان می آیند. در جاده های اطراف اینجا هم افرادی که با موتور رفت و آمد می کند بعضا تصادف می کنند و سال گذشته هم دو نفر به همین دلیل کشته شدند».

برای بررسی بیشتر وضعیت زنان گوجه چین در جنوب ایران به سراغ یک جامعه شناس رفتیم. مهتا بذرافکن پژوهشگر جامعه شناسی توسعه در گفت وگو با سوشال لند درباره وضعیت زنان کشاورز در استان بوشهر می گوید: درگذشته بیشتر زنان کشاورز در مزارع گوجه فرنگی کار می کردند و همیشه دستمزد زنان از مردان کمتر بوده است. اما در حال حاضر تعداد اتباع افغان در این منطقه زیاد شده و بخشی از این مشاغل روزمزد به اتباع واگذار شده است. البته دستمزد کارگران افغان و ایرانی تفاوتی ندارد اما برخی کشاورزان معتقدند اتباع بهتر و بیشتر کار می کنند و توقع زیادی هم ندارند. در این منطقه بیشتر مزارع میگو و گوجه فرنگی وجود دارد که در هر دو تعداد کارگران افغان زیاد است . با توجه به کار سخت مزارع میگو و نیاز به حضور شیفتی کارگران در شبانه روز کارفرمایان ترجیح می دهند اتباع غیرمجاز را استخدام کنند و جای کوچکی به آنها بدهند تا با دستمزد خیلی کم این کار را انجام دهند. تا جایی که برای ۱۵ ساعت کار روزانه به آن ها ماهانه ۱۲ میلیون تومان پرداخت می شود. البته در حوزه شیلات بیشتر مردان فعالیت دارند و کار زنان بیشتر در حوزه بسته بندی در کارخانه های فرآوری است.

او همچنین معتقد است مسئله مهاجران به درستی فهمیده نشده است؛ چرا که برای مهاجرت و پناهجویی پروتکل های جهانی وجود دارد. باید با پناهجویان انسانی برخورد شود اما باید پروتکل های مشخصی هم برای سیاست گذاری نسبت به مسئله مهاجران در نظر گرفته شود. برای مثال مهاجرت در دنیا بر اساس مدارک هویتی مشخص و توانمندی های مشخص انجام می شود اما در ایران چنین سیاستی وجود ندارد و بعضا شاهد هستیم به دلیل بی برنامه بودن مسئله مهاجران مشاغل افراد بومی آسیب می بیند.

تاثیر بحران آب بر زنان کشاورز

از طرف دیگر به گفته او وضعیت کم آبی و خشکسالی به طور کلی بر کشاورزی اثر داشته است؛ هرچند مالکیت منابع آب دست زن ها نیست و زن ها به طور مستقیم نه مالک زمین هستند و نه مالک آب که بخواهند تاثیر مستقیم از این موضوع بگیرند اما وقتی بحران کم آبی و خشکسالی در کشور وجود داشته باشد زنان هم از آن آسیب می بینند و بخشی از درآمد خود را از دست می دهند. زنان عموماً این درآمد را برای فرزندان سلامت و آموزش هزینه می کنند که با کاهش فعالیت زنان این هزینه ها هم قطع می شود. در بخشی از استان بوشهر وضعیت وخیمی از نظر آب حاکم است که این باعث افزایش پناهجویان کمیته امداد و حاشیه نشینان شده و حاشیه نشینانی که به شهرهای دیگر می روند در مواردی به مشاغلی مثل فروشندگی روی می آورند و مجبورند با کرایه های سنگین اجاره نشین شوند. هر اتفاقی که برای خانواده بیفتد منجر به آسیب دیدن کل اعضای خانواده می شود. اما بار زنان که بار عاطفی خانواده و بار فقر را به دوش می کشند و باید پاسخگوی نیازهای کودکان باشند سنگین تر است.

بذرافکن با بیان اینکه مطالعات نشان می دهد بحران آب خشونت های روانی و خشونت های فیزیکی و آسیب دیدگی زنان را بیشتر می کند درباره راه های نامناسب عبور و مرور زنان برای رسیدن به زمین های کشاورزی نیز می گوید: مشکل راه بیشتر سمت عسلویه و راه های روستایی است و عمده تصادفات هم در جاده های ساحلی اتفاق می افتاد که علت اصلی آن حضور شوتی ها بود. در حال حاضر می توان گفت به دلیل دو بانده شدن برخی جاده ها و بیشتر شدن نظارت ها تا حدودی تصادف ها کمتر شده است.

او همچنین در پاسخ به اینکه آیا زنان کشاورز این منطقه اتحادیه ای دارند یا نه می گوید: من به عنوان عضو کمیته آب و کشاورزی بنیاد نخبان مرتب به روستاهای مختلف سر می زنم و می توانم بگویم حداقل در استان بوشهر تاکنون نهادی برای زنان در حوزه کشاورزی یا کارگری شکل نگرفته است. در حوزه کشاورزی زنان صرفاً کارگر فصلی هستند و الآن هم که میزان کار آنها کمتر شده به نظر می رسد انگیزه ای برای ایجاد اتحادیه یا انجمن وجود ندارد.

کشاورزان به حاشیه شهرها رانده شدند

زینب محمدآوی کارآفرین و فعال اجتماعی حوزه زنان عرب در خوزستان نیز در رابطه با وضعیت زنان کشاورز در مناطق جنوبی می گوید: در خوزستان خیلی از زمین های کشاورزی به صورت خانوادگی اداره می شود و زنانی که در این زمین ها فعالیت می کنند یا فامیل درجه دو یا همسایگان صاحبان زمین ها هستند. زنان کشاورز به عنوان کارگر بیشتر در شوش و ایذه فعالیت می کنند و سمت سوسنگرد اهواز و آبادان بیشتر کشاورزی خانوادگی اداره می شود. در مجموع هم این زنان با اجرت کم فعالیت می کنند. همچنین اکثر کشاورزان باغ های صیفی جات زنان هستند اما در زمین های گندم برنج و خرما که درصد بالایی از کشاورزی استان را در برمی گیرد خیلی کم از زنان استفاده می شود. البته در حوزه جداسازی و بسته بندی خرما زنان در شادگان و آبادان مشارکت دارند که اجرت خیلی کمی دارد. بنابراین وضعیت زنان کشاورز خوزستان شهر به شهر متفاوت است و نمی توان کلی صحبت کرد.

او همچنین با بیان اینکه اطلاعات دقیقی از تاثیر مستقیم مهاجران افغان بر وضعیت کشاورزان وجود ندارد می گوید: آنچه مشخص است اثر بی آبی و خشکسالی بر وضعیت زنان کشاورز است. خشکسالی به جان مردم افتاده و مردمی که با سبک خاص خودشان زندگی می کردند و درآمدشان از کشاورزی بوده مجبور به مهاجرت از روستا به حاشیه شهرها شده اند؛ چون مردم نمی توانستند در روستا کشاورزی و کسب درآمد کنند. وقتی هم کل خانواده مهاجرت می کنند زنان آسیب زیادی می بینند چون روال زندگی آنها در روستا بوده و مستقیم از نخل هایی درآمد داشتند که حالا میلیون ها نفر از آن ها مرده اند. خیلی از زنان به دلیل بی آبی و خشکسالی کارشان را از دست می دهند یا افراد زیادی در مناطق روستایی بخاطر آب آلوده دچار بیماری های کلیوی می شوند. همه این ها مستقیم و غیرمستقیم روی زندگی زنان روستایی اثر می گذارد. از طرف دیگر طبق قانون دولت می گوید چون ما حاشیه شهرها را به وجود نیاوردیم مسئولتی در قبال ارائه خدمات هم نداریم و مناطق حاشیه ای هم با آسیب های بساری مواجه است. بنابراین خیلی مهم است که به موضوع مهاجرت از روستا به حاشیه شهر پرداخته شود.

۴۷۴۷