دیپلماسی فرهنگی ابزار قدرتمند برای تقویت روابط با همسایگان/ گردشگری فرهنگی چه نقشی در روابط کشور ها ایفا می کند

رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان در گفت وگو با سوشال لند:

به گزارش خبرنگار خبرگزاری سوشال لند قدیمی ها می گویند اگر می خواهیم کار خوبی را اشاعه دهیم ابتدا باید از اطراف خودمان شروع کنیم. جمهوری اسلامی ایران گرچه زخمی جنگ ها و تحریم ها و دشمنی های بسیاری است اما همچنان و همواره طرفدار صلح و دوستی است؛ بنابراین یکی از بهترین راه های برای رسیدن به این مهم ایجاد ارتباطات فرهنگی موثر و قوی تر از گذشته با کشور های همسایه و پیرامونی است تا از این طریق فرهنگ صلح و نوع دوستی را اشاعه داد و دیگران را نیز در جریان گذاشت. به همین بهانه گفت وگویی با محمد اسدی موحد رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان درباره این موضوع ترتیب داده ایم.

به نظر شما در شرایط حاضر پیگیری دیپلماسی پیرامونی و توجه به تعاملات فرهنگی با کشور های همسایه تا چه حد می تواند برای پیشبرد اهداف دیپلماسی فرهنگی کشورمان راهگشا و موثر باشد؟

دیپلماسی پیرامونی و توجه به تعاملات فرهنگی با کشور های همسایه از ابعاد مهم و اثرگذار در سیاست خارجی هر کشوری به خصوص ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و تنوع فرهنگی آن است. پیگیری دیپلماسی پیرامونی و توجه به تعاملات فرهنگی با کشور های همسایه نه تنها می تواند به پیشبرد اهداف دیپلماسی فرهنگی کشورمان کمک کند بلکه می تواند به تقویت صلح ثبات و توسعه پایدار در منطقه نیز منجر شود.

ایران در میان مجموعه ای از کشور های همسایه قرار گرفته که هر کدام از آنها به لحاظ تاریخی فرهنگی و حتی زبانی پیوند های عمیق و مشترکات فراوانی با ملت ایران دارند. پیگیری چنین دیپلماسی فرهنگی ای نه تنها بستری برای توسعه روابط دوستانه و مستحکم با این کشور ها فراهم می آورد بلکه درک متقابل و همزیستی فرهنگی میان ملت ها را تقویت می کند.

 

همچنین می تواند یکی از مؤثرترین و پایدارترین راه ها برای پیشبرد اهداف دیپلماسی فرهنگی ایران باشد. ایران در میان مجموعه ای از کشور های همسایه قرار گرفته که هر کدام از آنها به لحاظ تاریخی فرهنگی و حتی زبانی پیوند های عمیق و مشترکات فراوانی با ملت ایران دارند. پیگیری چنین دیپلماسی فرهنگی ای نه تنها بستری برای توسعه روابط دوستانه و مستحکم با این کشور ها فراهم می آورد بلکه درک متقابل و همزیستی فرهنگی میان ملت ها را تقویت می کند.

این اشتراکاتی که اشاره کردید چه مواردی را شامل می شود؟

تاکید بر اشتراکات فرهنگی و میراث مشترک ابزاری قدرتمند برای تقویت پیوند ها در حوزه هایی مانند ادبیات هنر زبان آداب و رسوم و اندیشه است که قابلیت کاهش سوءتفاهمات و گسترش همگرایی فرهنگی و سیاسی را نیز دارد. تعاملات فرهنگی می تواند بستری برای فهم بهتر جوامع از یکدیگر ایجاد کند و سبب شود که به دور از نگاه های محدود سیاسی به اشتراکات عمیق فرهنگی و ظرفیت های بالای همگرایی توجه شود. دیپلماسی فرهنگی با هدف گذاری بر نقاط اشتراک و توسعه همکاری های فرهنگی توانسته در کشور های مختلف جهان تأثیرات مثبتی بگذارد و روابط ایران با کشور های همسایه را نیز به طرز چشمگیری بهبود بخشد. این امر به ویژه در محیط های چند فرهنگی و چند زبانی نظیر منطقه قفقاز یا آسیای میانه می تواند به عنوان ابزاری کلیدی در دست یابی به اهداف بزرگ تر دیپلماسی فرهنگی ایران تلقی شود. در نهایت تعاملات فرهنگی با کشور های همسایه نه تنها به تقویت جایگاه ایران در منطقه کمک می کند بلکه می تواند زمینه ساز همکاری های پایدارتر در زمینه های اقتصادی و سیاسی باشد.

تعاملات فرهنگی با کشورهای همسایه تا چه میزان در پیشبرد اهداف دیپلماسی فرهنگی ایران موثر است؟

دیپلماسی پیرامونی و توجه به تعاملات فرهنگی با کشور های همسایه در شرایط کنونی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این رویکرد می تواند به دلایل مختلف برای پیشبرد اهداف دیپلماسی فرهنگی کشورمان راهگشا باشد. دلایلی همچون تقویت روابط همسایگی افزایش نفوذ نرم ترویج فرهنگ و ارزش های ایرانی-اسلامی مقابله با تهدیدات فرهنگی حل اختلافات و تنش ها تقویت روابط دوجانبه توسعه درک متقابل ایجاد فرصت های اقتصادی تقویت دیپلماسی عمومی و پیشبرد اهداف مشترک که در شرایط کنونی با وجود چالش های فراوان در سطح منطقه ای و بین المللی روابط فرهنگی می تواند به شناسایی و پیشبرد اهداف مشترک کمک کند.

ضریب نفوذ فرهنگی ایران در کشورهای همسایه

تعاملات فرهنگی ما با ارمنستان در چه سطحی است؟

با توجه به اشتراکات فرهنگی و سابقه تمدنی ایران و ارمنستان همواره این کشور همسایه نجیب و خوب برای ایران بوده است. داشتن مرز مشترک از یک سو و حضور هموطنان ارمنی از طرف دیگر علاوه بر تقویت روابط فرهنگی و اجتماعی ظرفیت های جدیدی رادر عرصه های دیگر از جمله دیپلماسی فرهنگی اقتصادی و اجتماعی بوجود آورده است. استفاده از دیپلماسی نخبگانی و تعامل بیشتر با هموطنان نخبه و دانشمند ارمنی با توجه به زبان مشترک ارمنی و فارسی می تواند نقش موثری در توسعه دیپلماسی پیرامونی داشته باشد. ترجمه اثار علمی و فرهنگی و تمدنی ایران از زبان فارسی به زبان ارمنی یکی از نمونه های بارز این نقش است. در نهایت می توان گفت پیگیری دیپلماسی پیرامونی و توجه به تعاملات فرهنگی با کشور های همسایه می تواند راهگشا و مؤثر در پیشبرد اهداف دیپلماسی فرهنگی کشورمان باشد. این رویکرد نه تنها بر غنای فرهنگی و اجتماعی ما می افزاید بلکه به عنوان ابزاری برای تقویت روابط بین المللی و اقتصادی نیز عمل می کند؛ لذا لازم است برنامه ریزی های دقیقی در این راستا انجام شود تا بتوانیم حداکثر بهره برداری را از این فرصت ها داشته باشیم.

با توجه به موقعیت ژئوپلتیک ارمنستان و ایران و داشتن مرز مشترک و هزینه کم سفر به این کشور گام مهم و اصلی برای توسعه فرهنگی و معرفی تمدن ایران ایجاد فرصت برای موسسات و فعالان فرهنگی بخش خصوصی و حمایت از آنان ضروری است و دستگا های دولتی فرهنگی با نقش هدایتگری و تنظیم گری و حمایتی خود زمینه حضور بخش خصوصی را افزایش دهد.

ضریب نفوذ فرهنگی ایران در کشور های همسایه آیا چگونه می تواند افزایش یابد؟

به نظر من قبل از هر چیز واژه نفوذ فرهنگی بار منفی دارد بهتر است برای توسعه و تقویت حضور و ترویج فرهنگ و تمدن این واژه مورد استفاده قرار نگیرد.با توجه به موقعیت ژئوپلتیک ارمنستان و ایران و داشتن مرز مشترک و هزینه کم سفر به این کشور گام مهم و اصلی برای توسعه فرهنگی و معرفی تمدن ایران ایجاد فرصت برای موسسات و فعالان فرهنگی بخش خصوصی و حمایت از آنان ضروری است و دستگا های دولتی فرهنگی با نقش هدایتگری و تنظیم گری و حمایتی خود زمینه حضور بخش خصوصی را افزایش دهد.

برای افزایش حضور و تاثیر فرهنگی ایران در کشور های همسایه چه اقداماتی می توان انجام داد؟

 توسعه همکاری های فرهنگی مثل برگزاری جشنواره ها همایش ها نمایشگاه ها و تبادل هنرمندان و دانشجویان. حمایت از تولیدات فرهنگی با کیفیت همچون تولید فیلم ها سریال ها موسیقی و کتاب هایی که بتوانند مخاطب کشور های همسایه را جذب کنند. آموزش زبان فارسی استفاده موثر از رسانه های اجتماعی برای معرفی فرهنگ و تمدن ایران حمایت از فعالیت های فرهنگی ایرانیان مقیم کشور های همسایه مجموعه ای از این اقدامات است که قابلیت اجرایی دارد. 

ارتباطات فرهنگی با همسایگان با ایجاد دیوار های امنیتی دستخوش تغییر خواهد شد و این امر چه تاثیری بر فرآیند دیپلماسی پیرامونی دارد؟

یکی از گام های موثر در توسعه روابط فرهنگی در عرصه بین الملل تسهیل در رفت و آمد اصحاب فرهنگ هنر و اندیشه است که ایجاد موانع و دیوار های امنیتی باعث کند شدن در توسعه روابط فرهنگی است. اگر مسوولین با حفظ مصالح کشور در رفع موانع امنیتی تلاش کنند این اقدام روند تسریع درتوسعه روابط اقتصادی و فرهنگی و سیاسی را بدنبال خواهد داشت. در حقیقت ایجاد دیوار های امنیتی می تواند بر ارتباطات فرهنگی و دیپلماسی پیرامونی تاثیر منفی بگذارد آن هم به دلایلی مثل محدودیت در تبادلات فرهنگی که می تواند مانع از تبادل هنرمندان دانشجویان و اندیشمندان بشود تشدید اختلافات بین کشورها ترویج نگاه منفی در نزد همسایگان.

است. عدم شناخت کافی کشور های همسایه از کیفیت و قیمت محصولات و کالا های فرهنگی در ایران یکی از علل کم فروغ بودن صادرات فرهنگی است که دیپلماسی فرهنگی با بکار گیری روش های نوین معرفی کالا از طریق نمایشگاه های فرهنگی و فعال کردن فضای مجازی می تواند به افزایش شناخت از محصولات فرهنگی ایرانی در کشور های همسایه کمک کند. متاسفانه ارمنستان هم با وجود مرز مشترک و سابقه دیرینه فرهنگی با محصولات فرهنگی ایران آشنایی کافی ندارند

آیا می توان از طریق گسترش دیپلماسی فرهنگی با همسایگان به افزایش و رونق صادرات محصولات فرهنگی کشورمان امیدوار بود و آیا زمینه برای این موضوع مناسب است؟

گسترش دیپلماسی فرهنگی با همسایگان دستاورد های زیادی را دارد از جمله به افزایش و رونق صادرات محصولات فرهنگی کشورمان کمک می کند که این امر چندین دستاورد قابل توجه دارد. مواردی همچون ایجاد بازار جدید. از آنجا که قیمت تمام شده محصولات فرهنگی در ایران در مقایسه با کشور های همسایه بسیار ارزان تر است با برگزاری نمایشگاه های فرهنگی و معرفی محصولات فرهنگی ایرانی به کشور های همسایه بازار های جدیدی برای این محصولات ایجاد می شود. یکی از بازار های قبال رقابت برای عرضه کالا های فرهنگی ایران کشور ارمنستان است که با شناخت ذائقه فرهنگی و اجتماعی ارمنستان می توان به عرضه و فروش محصولات فرهنگی مبادرت ورزید. مورد دیگر افزایش شناخت از محصولات فرهنگی ایرانی است. عدم شناخت کافی کشور های همسایه از کیفیت و قیمت محصولات و کالا های فرهنگی در ایران یکی از علل کم فروغ بودن صادرات فرهنگی است که دیپلماسی فرهنگی با بکار گیری روش های نوین معرفی کالا از طریق نمایشگاه های فرهنگی و فعال کردن فضای مجازی می تواند به افزایش شناخت از محصولات فرهنگی ایرانی در کشور های همسایه کمک کند. متاسفانه ارمنستان هم با وجود مرز مشترک و سابقه دیرینه فرهنگی با محصولات فرهنگی ایران آشنایی کافی ندارند. مورد سوم نیز تسهیل صادرات است. اگر چه تلاش ها و قوانین خوبی برای تسهیل صادرات کالا های فرهنگی صورت گرفته است ولی هنوز چالش ها و موانع زیادی برای تسریع در روند صادرات وجود دارد که با تقویت روابط فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی موانع صادرات محصولات فرهنگی کاهش می یابد.

فرآیندهای مهم در اشاعه زبان فارسی

گسترش زبان فارسی در کشور های همسایه چطور این مسئله نیازمند چه فعالیت ها و فرآیندی است؟

اشاعه زبان فارسی در کشور های همسایه نیازمند رویکرد دیپلماتیک و فرهنگی فعالیت ها و برنامه های منسجم و طولانی مدت است که باید با احترام به فرهنگ و زبان کشور میزبان اجرا شود. من به عنوان رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان می توانم به برخی از زمینه های مهمی که اساس این گسترش را تشکیل می‎دهد اشاره کنم. به عنوان مثال ایجاد بستر های آموزشی و دانشگاهی همکاری با دانشگاه ها و مراکز آموزشی محلی برای راه اندازی دوره های زبان فارسی و حوزه های مرتبط با زبان و ادبیات فارسی و یکی از موثرترین راه هاست. ایجاد دپارتمان های زبان فارسی در دانشگاه های معتبر آموزش و ارائه دوره های تخصصی برای مدرسین این زبان می تواند در این مسیر تاثیر بسزایی داشته باشد. مورد بعدی تهیه منابع آموزشی استاندارد و متنوع است به عنوان مثال کتاب ها و محتوای دیجیتالی که با استفاده از فناوری چند رسانه ای امروزی ایجاد می شوند می توانند علاقه به یادگیری را افزایش دهند. همچنین کتابخانه های ویژه در مراکز فرهنگی و آموزشی می توانند دسترسی علاقمندان به منابع معتبر را تسهیل کنند. مورد سوم اجرای دوره ها و اردو های آموزشی است که یکی از موثرترین راه ها برگزاری اردو های آموزشی و حتی سفر های فرهنگی ـ آموزشی در ایران است که طی آن علاقه مندان از کشور های همسایه می توانند به طور مستقیم با بافت فرهنگی ایران آشنا شوند و زبان فارسی خود را تقویت کنند. این اردو های دانش افزایی ممکن است شامل بازدید از مراکز فرهنگی و تاریخی شرکت در سمینار های آموزشی و مشارکت در برنامه های فرهنگی مانند جشنواره ها باشد. مورد دیگر استفاده از ظرفیت های رسانه ای و فضای مجازی است. با گسترش روزافزون استفاده از رسانه ها و شبکه های اجتماعی ایجاد محتوای آموزشی متناسب با گروه های سنی مختلف و به زبان کشور های هدف می تواند باعث گسترش علاقه به زبان فارسی شود. تولید محتوا هایی مانند ویدیو های کوتاه پادکست ها و برنامه های تلویزیونی به زبان محلی راه های جدیدی برای تعامل و معرفی زبان و فرهنگ ایرانی ارائه می دهد.

در سطح کلان تر توافقات فرهنگی و علمی بین ایران و کشور های همسایه می تواند زیرساختی برای تقویت زبان فارسی در این کشور ها باشد. این توافقات و همکاری ها می توانند به ترویج بیشتر زبان فارسی در نظام های آموزشی رسمی یا برنامه های فرهنگی مشترک کمک کنند. تولید محتوای آموزشی مثل کتاب های درسی و نرم افزار های آموزشی برگزاری دوره های آموزشی و دانش افزایی برای معلمان زبان فارسی در کشور های همسایه حمایت از رسانه های فارسی زبانی که در کشور های همسایه فعالیت می کنند به عنوان مثال رادیو دولتی ارمنستان در روز یک ساعت به زبان فارسی برنامه پخش می کند و به پخش اخبار فارسی می پردازد که حمایت از این اوع رسانه ها بسیار مفید است.

برای آموزش زبان فارسی نمی توان در کشورهای همسایه مراکزی را راه اندازی کرد؟

 تأسیس مراکز فرهنگی و آموزش زبان نیز یکی از راهکارهای عملی است. مراکز فرهنگی ایران در کشور های همسایه پل های ارتباطی مهمی برای تقویت ارتباطات فرهنگی و زبانی هستند. این مراکز می توانند با ارائه دوره های زبان نمایشگاه های هنری و برنامه های فرهنگی علاقه مندان به زبان و فرهنگ فارسی را جذب و پشتیبانی کنند. همکاری های فرهنگی و دیپلماتیک بین المللی نیز از موارد قابل توجه است. در سطح کلان تر توافقات فرهنگی و علمی بین ایران و کشور های همسایه می تواند زیرساختی برای تقویت زبان فارسی در این کشور ها باشد. این توافقات و همکاری ها می توانند به ترویج بیشتر زبان فارسی در نظام های آموزشی رسمی یا برنامه های فرهنگی مشترک کمک کنند. تولید محتوای آموزشی مثل کتاب های درسی و نرم افزار های آموزشی برگزاری دوره های آموزشی و دانش افزایی برای معلمان زبان فارسی در کشور های همسایه حمایت از رسانه های فارسی زبانی که در کشور های همسایه فعالیت می کنند به عنوان مثال رادیو دولتی ارمنستان در روز یک ساعت به زبان فارسی برنامه پخش می کند و به پخش اخبار فارسی می پردازد که حمایت از این اوع رسانه ها بسیار مفید است.

در حال حاضر وضعیت زبان فارسی در ارمنستان چگونه است؟

با توجه با ظرفیت کشور ارمنستان و به برکت روابط خوب دو ملت و دولت ایران و ارمنستان زبان فارسی مورد اقبال قرار گرفته است و در حال حاضر قریب به ۳۸۰۰ دانش آموز زبان فارسی را در ۲۱ مدرسه و موسسه آموزشی به عنوان زبان سوم فرا می گیرند. تلاش ها و برنامه ریزی های رایزنی فرهنگی به عنوان نماینده بنیاد سعدی و حمایت و مساعدت این بنیاد و همچنین حمایت های مادی و معنوی سفیر محترم ایران در ایروان آقای سبحانی از عوامل مهم ترویج زبان فارسی در این کشور است. نگاه ویژه به زبان فارسی در دانشگاه های ارمنستان مثل دانشگاه دولتی ایروان و دانشگاه اسلونی و دیگر موسسات فرهنگی به ویژه دانشکده های شرق شناسی و کرسی های زبان فارسی نیز در طول سال های گذشته از دلایل فروغ این زبان در ارمنستان است. همچنین باید متذکر شد که گسترش زبان فارسی نیازمند راهبردی است که هم زمان به نیاز های آموزشی کشور میزبان و حفظ هویت فرهنگی و تاریخی ایران توجه داشته باشد. با چنین برنامه هایی زبان فارسی می تواند به عنوان ابزاری فرهنگی و ارتباطی جایگاه خود را در میان زبان های منطقه بیش از پیش مستحکم کند و پیوند های فرهنگی و تاریخی ملت ها را تقویت کند.

اولویت هایی که در زمینه تعاملات فرهنگی بین جمهوری اسلامی ایران و کشور محل ماموریت شما وجود دارد چه مواردی هستند؟

در زمینه تعامل فرهنگی بین جمهوری اسلامی ایران و ارمنستان اولویت هایی وجود دارد که به تحکیم پیوند های فرهنگی و تاریخی بین دو ملت و همچنین تعمیق شناخت و درک متقابل کمک می کند که این اولویت ها را می توان به تعدادی از حوزه های کلیدی تقسیم کرد. توسعه مبادلات فرهنگی مثل برگزاری جشنواره ها همایش ها و نمایشگاه ها و استفاده از بخش خصوصی توسعه همکاری های علمی و دانشگاهی از طریق تبادل استاد و دانشجو و نیز افزایش دوره های دانش افزایی و فرصت های تحصیلی تبادل برنامه های تلویزیونی و رادیویی همکاری در حوزه های فرهنگی و هنری همچون سینما موسیقی هنر های تجسمی و ادبیات با برگزاری هفته های فیلم و نمایش برخی از این موارد است.

شما برای توسعه زبان و ادبیات فارسی در ارمنستان چه کارهایی انجام دادید؟ 

یکی از مهم ترین برنامه و فعالیت های فرهنگی که توسط رایزنی و با حمایت ویژه سفارت جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان و حمایت های بنیاد سعدی دنبال می شود توسعه زبان و ادبیات فارسی در این کشور است. این هدف با راه اندازی و حمایت از دوره های زبان فارسی در موسسات آموزشی مدارس و مراکز فرهنگی محقق می شود. همچنین برگزاری مشترک کنفرانس ها و برنامه های انتشار و معرفی کتاب می تواند علاقه و دانش ارامنه را به زبان و فرهنگ ایرانی افزایش دهد. 

ایجاد همکاری های دانشگاهی بین ایران و ارمنستان می تواند به تبادل علمی و افزایش دانش دانشجویان و مراکز علمی کمک کند. اولویت ها شامل برنامه های تبادل دانشجو و استاد سازماندهی سمینار ها و کارگاه های مشترک و انجام تحقیقات فرهنگی مشترک است. انتشار و تبادل آثار فرهنگی و ادبی و تقویت اشتراکات فرهنگی و مذهبی هم از موارد دیگر در این میان است.

برای شناخت بیشتر فرهنگ ایرانی چطور؟

آشنایی با هنر های ایرانی اعم از هنر های تجسمی موسیقی فیلم و صنایع دستی از دیگر پروژه های مهم است. این فعالیت ها را می توان با برپایی نمایشگاه ها کنسرت ها جشنواره های فیلم و سایر رویداد های فرهنگی انجام داد. معرفی این آثار هنری دریچه ای به سوی شناخت بهتر فرهنگ و زندگی ایرانیان در ارمنستان می گشاید. از طرف دیگر ایجاد همکاری های دانشگاهی بین ایران و ارمنستان می تواند به تبادل علمی و افزایش دانش دانشجویان و مراکز علمی کمک کند. اولویت ها شامل برنامه های تبادل دانشجو و استاد سازماندهی سمینار ها و کارگاه های مشترک و انجام تحقیقات فرهنگی مشترک است. انتشار و تبادل آثار فرهنگی و ادبی و تقویت اشتراکات فرهنگی و مذهبی هم از موارد دیگر در این میان است. ارمنستان به عنوان همسایه ای با پیوند های تاریخی و مذهبی دیرینه با ایران زمینه های مشترکی برای تعامل فرهنگی ایجاد کرده است. استفاده از این اشتراکات همچون پرداختن به تاریخ مشترک مراسم سنتی و مذهبی و ایجاد برنامه هایی با محتوای مشترک فرهنگی و مذهبی در تقویت این ارتباطات نقش کلیدی دارند.

نقش گردشگری فرهنگی در این میان چیست؟

 گردشگری فرهنگی یکی از مهمترین ابزار های تعامل فرهنگی است که همیشه در اولویت ما قرار دارد. برنامه ریزی تور های تبادل فرهنگی و تاریخی تسهیل تور های گردشگری برای علاقمندان به فرهنگ ایرانی به ارمنستان و بالعکس و معرفی جاذبه های تاریخی و فرهنگی به گردشگران از جمله فعالیت هایی هستند که به تقویت ارتباطات فرهنگی کمک می کنند. با توجه به موارد مطرح شده باید تاکید کرد که اولویت های تعاملات فرهنگی بین ایران و ارمنستان با هدف گسترش تفاهم متقابل احترام به فرهنگ بومی و ایجاد بستر های پایدار برای همکاری های فرهنگی در رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان دنبال می شود. ما بر این باوریم که این تعاملات فرهنگی نه تنها باعث نزدیکی بیشتر دو ملت می شوند بلکه بستری برای توسعه روابط سازنده و مثبت در سایر حوزه ها نیز فراهم می آورند. در پایان باید گفت که دیپلماسی فرهنگی یک ابزار قدرتمند برای تقویت روابط با همسایگان و افزایش حضور یک کشور است. با توجه به اهمیت این موضوع باید به صورت جدی به توسعه و تقویت دیپلماسی فرهنگی پرداخت.