دستور توقف عملیات اجرایی چک

وقتی پای چک به میان می آید و یک دفعه می بینیم برای چک مان اجراییه صادر شده، اولین چیزی که به ذهنمان می رسد این است که حالا چه کار کنیم؟ دستور توقف عملیات اجرایی چک، درست مثل یک اهرم نجات، فرصتی به صادرکننده چک می دهد تا جلوی ادامه روند قضایی و توقیف اموالش را بگیرد، البته با شرایط خاصی که قانون مشخص کرده. این دستور به شما کمک می کند تا در یک زمان مشخص، پروسه اجرا متوقف شود و بتوانید ادعاهای خودتان را در دادگاه ثابت کنید و نفس راحتی بکشید. در واقع، این فرصتی است برای دفاع از خود و اثبات اینکه چرا این اجراییه نباید پیش برود.

چک، یکی از مهمترین و پرکاربردترین اسناد تجاری در کشور ماست. از خریدهای بزرگ ملک و ماشین گرفته تا ضمانت های مختلف، همه جا رد پایش را می بینیم. اما همین سند به ظاهر ساده، پیچیدگی های حقوقی خودش را دارد که گاهی اوقات می تواند حسابی دردسرساز شود. تصور کنید چکی صادر کردید و الان برایش اجراییه آمده، یعنی دارنده چک مستقیم رفته سراغ توقیف اموال شما. اینجاست که دیگر اوضاع یه خورده جدی می شود و باید دست به کار شد.

خب، شاید فکر کنید این یه بن بسته و راهی برای نجات نیست، اما اصلاً این طور نیست! قانون ما، مخصوصاً با تغییرات جدیدی که در قانون صدور چک (ماده ۲۳ اصلاحی) ایجاد شده، یه راهکار برای صادرکنندگانی که به هر دلیل موجهی درگیر این مسائل شده اند، پیش بینی کرده: درخواست دستور توقف عملیات اجرایی چک. این یک شمشیر دولبه است؛ هم از حقوق دارنده چک دفاع می کند و هم فرصتی به صادرکننده می دهد تا بتواند حقش را ثابت کند.

هدف ما در این مقاله این است که همه چیز را درباره این دستور حیاتی، از صفر تا صد، به زبانی ساده و خودمانی برایتان توضیح دهیم. می خواهیم بدانیم این دستور چیست، کی صادر می شود، چه مدارکی لازم است و اصلاً چطور باید دنبالش باشیم. پس اگر شما هم درگیر این ماجرا هستید یا دوست دارید اطلاعات حقوقی تان را بالا ببرید، تا انتهای مقاله همراهمان باشید.

عملیات اجرایی چک صیادی؛ فرآیند سریع و مزیت ها برای دارنده

از وقتی که چک های صیادی وارد بازار شدند، خیلی چیزها عوض شده. یکی از بزرگترین تغییرات، سرعت بالای وصول وجه چک های برگشتی و صدور اجراییه برای آن هاست. قبل ترها برای اینکه بتوانید چک برگشتی را نقد کنید، باید مسیر طولانی دادگاه را طی می کردید و کلی رفت و آمد و دعوای حقوقی داشتید. اما الان، داستان فرق کرده و کار دارنده چک خیلی راحت تر شده.

حالا دیگر دارنده چک صیادی که برگشت خورده، با داشتن گواهینامه عدم پرداخت از بانک، می تواند مستقیم برود سراغ دفتر خدمات قضایی و درخواست صدور اجراییه بدهد. این یعنی بدون اینکه نیاز به تشکیل جلسه دادگاه و رسیدگی طولانی باشد، خیلی سریع می شود دستور توقیف اموال و ممنوع الخروجی صادرکننده چک را گرفت. این مزیت بزرگ، مخصوصاً در ماده ۲۳ قانون صدور چک گنجانده شده و هدفش هم این است که اعتبار چک را بیشتر کند و معاملات را مطمئن تر. این روند سریع، برای دارنده چک یک نعمت بزرگ است چون زودتر به پولش می رسد.

اما خب، همین سرعت بالا می تواند برای صادرکننده ای که به هر دلیلی، مثلاً چک را بابت تضمین داده یا شرطی تویش نوشته بوده، دردسر ایجاد کند. ممکن است دارنده چک از این مزیت سوءاستفاده کند و بدون توجه به قراردادها یا شروط پشت چک، مستقیم برود سراغ اجرا. اینجاست که صادرکننده چک نیاز پیدا می کند تا جلوی این عملیات اجرایی را بگیرد و حق خودش را ثابت کند.

توقف عملیات اجرایی در مقابل ابطال اجراییه چک: فرقشون چیه؟

یکی از مهمترین نکاتی که باید حسابی حواسمان بهش باشد، فرق بین توقف عملیات اجرایی چک و ابطال اجراییه چک هست. خیلی ها این دو تا را با هم اشتباه می گیرند، در حالی که ماهیت و نتیجه شان کاملاً با هم فرق دارد. اجازه بدهید ساده تر توضیح دهیم:

1. توقف عملیات اجرایی (موقت): این مثل این است که شما یک دکمه مکث را در یک فیلم فشار دهید. یعنی اجرای حکم برای یک مدت مشخص متوقف می شود. این توقف معمولاً تا زمانی است که دادگاه به دعوای اصلی شما (مثلاً اینکه چک تضمینی بوده یا مشروط) رسیدگی کند و تکلیفش را مشخص کند. اگر شما بتوانید ادعای خودتان را ثابت کنید، بعداً می شود سراغ ابطال اجراییه رفت. ولی اگر نتوانید، عملیات اجرایی از سر گرفته می شود.
2. ابطال اجراییه (دائم): این دیگر مثل دکمه توقف کامل یا حذف عمل می کند. وقتی اجراییه ابطال می شود، یعنی از اساس دیگر اعتباری ندارد و پرونده اجرایی برای همیشه بسته می شود. این اتفاق زمانی می افتد که دادگاه به طور قطعی تشخیص بدهد که اصلاً نباید اجراییه ای صادر می شده، یا اینکه بعد از توقف، شما موفق شدید ادعای خودتان را ثابت کنید.

نکته مهم این است که در بسیاری از موارد، شما نمی توانید مستقیم و به تنهایی دعوای ابطال اجراییه را مطرح کنید. نظریات مشورتی قوه قضاییه هم این موضوع را تایید می کنند که معمولاً دعوای مستقل ابطال اجراییه در مورد چک، قابلیت شنیدن ندارد. در واقع، مسیر درست این است که شما دعوای اصلی خودتان را مطرح کنید (مثلاً اثبات تضمینی یا مشروط بودن چک) و همزمان، از دادگاه درخواست توقف عملیات اجرایی را داشته باشید.

مطابق نظریات مشورتی قوه قضاییه، دعوای مستقل ابطال اجراییه چک در بسیاری موارد منتفی است و راهکار صحیح، طرح دعوای اصلی (اثبات تضمینی/مشروط بودن چک) و درخواست همزمان توقف عملیات اجرایی است.

پس، یادتان باشد اول باید روی اثبات حقانیت خودتان متمرکز بشوید و تا آن موقع، جلوی اجراییه را با دستور توقف بگیرید.

مبانی قانونی توقف عملیات اجرایی چک: ماده ۲۳ قانون صدور چک به زبان ساده

قانونگذار در ماده ۲۳ اصلاحی قانون صدور چک، یک سری استثنائات و شرایطی را مشخص کرده که صادرکننده چک می تواند با استناد به آن ها، درخواست توقف عملیات اجرایی را مطرح کند. بیاین این شرایط را با هم بررسی کنیم:

چک مشروط: اگر وصول چک به یک شرط گره خورده باشد!

اگر در متن چک، یا حتی پشتش، نوشته باشید که «وصول این وجه منوط به تحقق فلان شرط است» و آن شرط هم هنوز محقق نشده باشد، می توانید درخواست توقف بدهید. مثلاً نوشتید «چک بابت خرید ماشین مدل فلان، پس از تحویل پلاک صادر شد.» و هنوز پلاک به شما تحویل داده نشده. خیلی مهم است که شرط حتماً در متن خود چک قید شده باشد. اثبات وجود و عدم تحقق شرط هم به عهده شماست.

چک بابت تضمین: وقتی چک برای محکم کاری صادر شده!

بعضی وقت ها چک را به عنوان تضمین انجام یک معامله یا تعهد می دهیم، مثلاً «این چک بابت تضمین انجام کار در پروژه ایکس صادر شد». اگر در خود چک قید شده باشد که بابت تضمین صادر شده و شما هم ادعا کنید که تعهدتان را انجام دادید یا اصلاً تخلفی نکردید، می توانید از این بند استفاده کنید. باز هم تأکید می کنیم که عبارت «بابت تضمین» یا مشابه آن باید در متن چک درج شده باشد.

گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت (ماده ۱۴ قانون صدور چک)

اگر چک شما گم شده، سرقت شده، جعل شده، یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت از دستتان رفته، طبق ماده ۱۴ قانون صدور چک می توانید به بانک دستور عدم پرداخت بدهید. در این صورت، بانک گواهینامه عدم پرداخت را با دلیل «دستور عدم پرداخت صادرکننده» صادر می کند. اگر دارنده چک با این گواهینامه بخواهد اجراییه بگیرد، شما می توانید درخواست توقف بدهید. حواستان باشد اگر دستور عدم پرداخت شما خلاف واقع باشد، ممکن است هم از نظر کیفری مجرم شناخته شوید و هم باید خسارت دارنده چک را بپردازید.

عدم ثبت چک جدید در سامانه صیاد: وقتی چک رسمیت ندارد!

از پایان اسفند ماه ۱۳۹۹، یک قانون جدید برای چک های صیادی آمد: هر چک جدیدی که صادر می شود، باید در سامانه صیاد ثبت شود. اگر چکی از دسته چک های جدید صادر شده باشد ولی در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، طبق تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، اصلاً معتبر نیست و بانک هم نباید وجهش را پرداخت کند. اگر کسی برای چنین چکی اجراییه بگیرد، شما می توانید به دلیل عدم ثبتش در سامانه صیاد، درخواست توقف عملیات اجرایی را مطرح کنید. این قانون فقط برای دسته چک هایی است که بعد از ۱۳۹۹/۱۲/۲۹ صادر شده اند.

فرآیند و مراحل درخواست توقف عملیات اجرایی چک

حالا که با مبانی قانونی آشنا شدید، نوبت به این می رسد که بدانیم چطور باید درخواست توقف عملیات اجرایی را بدهیم. این کار چند مرحله دارد که باید با دقت انجام شود:

مرجع صالح برای طرح دعوا: کجا باید برم؟

بر اساس نظریات مشورتی، مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست توقف عملیات اجرایی، همان دادگاهی است که اجراییه چک را صادر کرده. اما خب، همزمان باید دعوای اصلی (مثلاً اثبات تضمینی بودن چک) را هم مطرح کنید. این دعوای اصلی می تواند حقوقی یا حتی کیفری باشد. پس در عمل، دادگاهی که به دعوای اصلی شما رسیدگی می کند، همان مرجعی است که می تواند قرار توقف عملیات اجرایی را هم صادر کند.

خواسته دادخواست: چی باید بخوام؟

وقتی دارید دادخواست را تنظیم می کنید، حواستان باشد که فقط درخواست توقف عملیات اجرایی را ننویسید. باید دعوای اصلی خودتان را هم در خواسته قید کنید. مثلاً: «۱. اثبات تضمینی بودن چک شماره … ۲. تقاضای صدور قرار توقف عملیات اجراییه شماره …». این طوری دادگاه می تواند هم به اصل موضوع رسیدگی کند و هم تا زمان رسیدگی، جلوی اجرا را بگیرد.

مدارک و مستندات لازم: چی با خودم ببرم؟

برای اینکه ادعای شما حسابی محکم باشد، باید مدارک و مستندات لازم را به دادگاه ارائه بدهید. این مدارک شامل موارد زیر می شود:

• رونوشت مصدق چک: یک کپی از چک که توسط دفتر خدمات قضایی یا دادگاه برابر با اصل شده باشد.
• رونوشت قراردادهای مربوطه: اگر چک بابت تضمین یا مشروط صادر شده، کپی قرارداد اصلی که در آن به چک اشاره شده باشد.
• گواهی مفقودی یا سرقت: اگر چک گم شده یا دزدیده شده، باید گواهی کلانتری یا مراجع مربوطه را ارائه بدهید.
• استعلام از سامانه صیاد: اگر ادعا می کنید چک در سامانه صیاد ثبت نشده، می توانید از بانک مرکزی استعلام بگیرید و نتیجه را به دادگاه ارائه بدهید.
• شهادت شهود: اگر کسی شاهد ماجرا بوده، می توانید شهودتان را معرفی کنید.
• سایر اسناد و دلایل: هر مدرک دیگه ای که به اثبات ادعای شما کمک کند.

هزینه دادرسی: چقدر باید بپردازم؟

دعوای «توقف عملیات اجرایی» یک دعوای غیرمالی است. یعنی هزینه اش نسبت به دعاوی مالی خیلی کمتر است. البته خود دعوای اصلی (مثلاً اثبات تضمینی بودن چک) ممکن است مالی یا غیرمالی باشد که هزینه دادرسی آن جداگانه محاسبه می شود.

شرایط صدور قرار توقف و مفهوم تأمین مناسب

خب، دادخواست را دادیم و مدارک را هم ارائه کردیم. حالا قاضی برای صدور قرار توقف عملیات اجرایی به چه چیزی نگاه می کند؟ دو چیز خیلی مهم:

۱. ظن قوی و ضرر جبران ناپذیر: دلیل قاضی برای مکث!

قاضی باید ببیند که آیا واقعاً ظن قوی به حقانیت ادعای شما وجود دارد یا نه. یعنی دلایلتان چقدر محکمه پسند است و چقدر احتمال دارد که ادعای شما درست باشد. همچنین باید مطمئن شود که اگر عملیات اجرایی ادامه پیدا کند، ضرر جبران ناپذیری به شما وارد می شود. قاضی با توجه به این دو معیار تصمیم می گیرد.

۲. تأمین مناسب: یک وثیقه برای محکم کاری!

معمولاً برای اینکه قاضی قرار توقف را صادر کند، از شما «تأمین مناسب» می خواهد. تأمین یک جور وثیقه یا تضمین است که اگر شما نتوانستید ادعای خودتان را ثابت کنید و عملیات اجرایی دوباره شروع شد، دارنده چک بابت این مدت توقف، ضرر و زیانی نبیند. این تأمین می تواند وجه نقد، ضمانت نامه بانکی، یا وثیقه ملکی باشد. میزان تأمین هم معمولاً بر اساس مبلغ چک و حق الوکاله وکیل دارنده تعیین می شود.

استثنائات عدم اخذ تأمین: گاهی هم بدون وثیقه!

در بعضی موارد خاص، شما بدون نیاز به تأمین می توانید قرار توقف عملیات اجرایی را بگیرید. این موارد شامل وقتی می شود که دلیل ارائه شده مستند به سند رسمی باشد یا مدعی مفقود شدن چک باشید و دلایل شما قوی باشد (مثل گزارش پلیس یا دستور عدم پرداخت به بانک).

اثرات قرار توقف: چی میشه وقتی توقف صادر میشه؟

وقتی قرار توقف عملیات اجرایی صادر می شود، عملیات اجرایی در هر مرحله ای که باشد، متوقف می شود. یعنی اگر دستور جلب صادر شده، لغو می شود؛ اگر ممنوع الخروجی دارید، دستور جدید صادر نمی شود یا تمدید نمی شود. اما یک نکته خیلی مهم که نظریه مشورتی قوه قضاییه هم روش تأکید کرده:

قرار توقف عملیات اجرایی موجب رفع توقیف اموال قبلی نمی شود! این قرار فقط از صدور دستورهای جدید (مثل توقیف اموال جدید، جلب جدید یا ممنوع الخروجی جدید) یا تمدید دستورهای قبلی جلوگیری می کند.

پس، اگر ملک یا ماشین شما توقیف شده باشد، برای آزاد کردنش باید مراحل دیگری را طی کنید که بعد از اثبات حقانیت شما و ابطال اجراییه نهایی می شود.

نکات کاربردی و هشدارهای مهم برای صادرکنندگان چک

تا اینجا حسابی درباره دستور توقف عملیات اجرایی چک حرف زدیم، اما چند نکته و هشدار هست که اگر حواستان به آن ها نباشد، ممکن است باز هم دردسر ساز شود. پس این بخش را با دقت بخوانید:

اهمیت درج شروط در متن چک: هر چی رو چک بنویسی، معتبره!

بارها و بارها تأکید کردیم و باز هم می گیم: اگر چکتان را بابت تضمین می دهید یا مشروط به چیزی صادر می کنید، حتماً و حتماً این شروط را در متن خود چک (یا پشتش) بنویسید! چرا؟ چون چک یک سند تجاری است و خاصیت «تجریدی» دارد. یعنی اگر چیزی در خود چک نوشته نشده باشد، دادگاه به آن توجهی نمی کند و می گوید چک باید بدون قید و شرط پرداخت شود. پس اگر یک قرارداد جداگانه دارید که در آن شروط را نوشتید، ممکن است در برابر شخص ثالث (کسی که چک را از دارنده اصلی گرفته) این شروط قابل استناد نباشد.

چک های صیادی و غیر صیادی (قدیم و جدید): حواست به تاریخ باشه!

یادتان باشد که قانون جدید و الزام به ثبت در سامانه صیاد، فقط برای دسته چک هایی است که بعد از پایان اسفند ۱۳۹۹ صادر شده اند. اگر چکتان از دسته چک های قدیمی تر است، نیازی به ثبت در سامانه صیاد ندارد و قوانین قبلی در موردش اجرا می شود. پس تاریخ دسته چک را حتماً چک کنید.

پرداخت بخشی از وجه چک: اگر فقط نصف پول رو دادی!

ممکن است شما بخشی از مبلغ چک را پرداخت کرده باشید و الان دارنده چک برای کل مبلغ اجراییه گرفته باشد. در این حالت، می توانید درخواست توقف عملیات اجرایی را برای آن بخشی که پرداخت کردید، مطرح کنید. دادگاه بعد از بررسی و تأیید پرداخت، برای آن قسمت حکم به ابطال اجراییه می دهد و عملیات اجرایی فقط برای باقیمانده مبلغ ادامه پیدا می کند.

نقش دادگاه کیفری: آیا مرجع کیفری هم می تواند توقف بدهد؟

بله، اگر شما ادعا کنید که چک از طریق کلاهبرداری، خیانت در امانت یا هر جرم دیگه ای تحصیل شده و شکایت کیفری مطرح کرده باشید، مرجع کیفری که دارد به این جرم رسیدگی می کند، با احراز ظن قوی و ضرورت جلوگیری از ضرر جبران ناپذیر، می تواند قرار توقف عملیات اجرایی را صادر کند. البته این به این معنی نیست که دادگاه کیفری می تواند اجراییه را باطل کند، بلکه فقط تا زمان رسیدگی به پرونده کیفری، جلوی اجرا را می گیرد.

اهمیت مشاوره حقوقی: این راه پر پیچ و خم رو تنها نرو!

همان طور که دیدید، مبحث دستور توقف عملیات اجرایی چک، کلی نکته ریز و درشت و پیچیدگی های قانونی دارد. هر پرونده ای شرایط خاص خودش را دارد و یک اشتباه کوچک می تواند حسابی کارتان را سخت کند. پس اگر با چنین مشکلی مواجه شدید، به هیچ وجه سرخود عمل نکنید. حتماً از یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در این زمینه کمک بگیرید. یک وکیل خوب می تواند بهترین مسیر را بهتان نشان بدهد، مدارک لازم را جمع آوری کند و دادخواست را طوری تنظیم کند که شانس موفقیتتان بالاتر برود. یادتان باشد، گاهی یک مشاوره کوچک، جلوی ضررهای بزرگ را می گیرد.

عواقب اثبات نشدن ادعا: اگر نتوانستی ثابت کنی چی میشه؟

اگر شما درخواست توقف عملیات اجرایی را دادید و تأمین مناسب هم گذاشتید، اما بعداً دادگاه تشخیص داد که ادعای شما درست نیست، اتفاقات ناخوشایندی می افتد: اول از همه، تأمینی که گذاشته بودید برای جبران خسارت دارنده چک استفاده می شود. دوم، عملیات اجرایی که متوقف شده بود، دوباره از سر گرفته می شود و روند توقیف اموال و سایر اقدامات ادامه پیدا می کند. پس، قبل از اقدام، حسابی مطمئن باشید که دلایل محکمی برای اثبات ادعاتان دارید.

نمونه دادخواست توقف عملیات اجرایی چک

خب، وقتشه که یک نمونه از دادخواستی که باید برای درخواست توقف عملیات اجرایی چک تنظیم کنید را با هم ببینیم. این یک الگو است که می توانید با توجه به شرایط پرونده خودتان، پرش کنید. حواستان باشد که حتماً جزئیات دقیق چک و قراردادها را بنویسید.

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان دادگاه صادرکننده اجراییه]

با سلام و احترام،

خواهان:

1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل صادرکننده چک]
2. نام پدر: [نام پدر]
3. شماره ملی: [شماره ملی]
4. اقامتگاه: [آدرس دقیق]
5. شماره تماس: [شماره تلفن]

خوانده:

1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل دارنده چک]
2. نام پدر: [نام پدر]
3. شماره ملی: [شماره ملی]
4. اقامتگاه: [آدرس دقیق]
5. شماره تماس: [شماره تلفن]

وکیل خواهان (در صورت وجود):

1. نام و نام خانوادگی: [نام وکیل]
2. نام پدر: [نام پدر]
3. شماره پروانه: [شماره پروانه]
4. اقامتگاه: [آدرس دفتر]
5. شماره تماس: [شماره تلفن]

خواسته:

1. بدواً صدور قرار توقف عملیات اجرایی پرونده به شماره [شماره پرونده اجراییه] صادره از [شعبه و دادگاه صادرکننده اجراییه] نسبت به چک [شماره چک] مورخ [تاریخ چک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال.
2. ثانیاً رسیدگی و صدور حکم بر [یکی از موارد زیر را انتخاب و تکمیل کنید]:
   • اثبات مشروط بودن چک فوق الذکر و ابطال اجراییه صادره (در صورتی که شرط در متن چک قید شده باشد).
   • اثبات تضمینی بودن چک فوق الذکر و ابطال اجراییه صادره (در صورتی که عبارت تضمین در متن چک قید شده باشد).
   • اثبات عدم اعتبار چک به دلیل عدم ثبت در سامانه صیاد و ابطال اجراییه صادره (در مورد چک های جدید صیادی).
   • اثبات مفقودی/سرقت/جعل/کلاهبرداری و … چک و ابطال اجراییه صادره (با استناد به ماده ۱۴ قانون صدور چک).

دلایل و مستندات:

1. رونوشت مصدق کارت ملی خواهان
2. رونوشت مصدق گواهینامه عدم پرداخت مربوط به چک شماره [شماره چک]
3. رونوشت مصدق برگ چک شماره [شماره چک]
4. [در صورت تضمینی یا مشروط بودن]: رونوشت مصدق [قرارداد/تعهدنامه/صورتجلسه] مورخ [تاریخ] بین خواهان و خوانده (و سایر مدارک مربوط به اثبات شرط یا تضمین)
5. [در صورت مفقودی/سرقت و…]: گزارش [کلانتری/آگاهی/دادسرا] به شماره [شماره] مورخ [تاریخ]
6. [در صورت عدم ثبت در صیاد]: استعلام از سامانه صیاد (در صورت امکان)
7. [در صورت لزوم]: استشهادیه محلی/شهادت شهود
8. [هر مدرک دیگر که به اثبات ادعا کمک کند]

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه،

با سلام و عرض ادب،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام خواهان] در مورخ [تاریخ صدور چک]، یک فقره چک به شماره [شماره چک]، از حساب جاری شماره [شماره حساب]، عهده بانک [نام بانک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال، در وجه خوانده محترم آقای/خانم [نام خوانده] صادر نمودم. (یا: چک فوق الذکر به دلیل [علت صدور اجراییه] برگشت خورده و اجراییه به شماره [شماره اجراییه] علیه اینجانب صادر گردیده است).

در خصوص صدور این چک، شرایط ویژه ای حاکم بوده که به تفصیل خدمت دادگاه محترم معروض می دارم: [در این قسمت، بسته به نوع ادعای خود، یکی از سناریوهای زیر را انتخاب و با جزئیات کامل شرح دهید:]

• چک تضمینی: در این سناریو، توضیح دهید که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی مشخص صادر شده و این موضوع صراحتاً در متن چک (پشت یا رو) درج گردیده است. به قرارداد مربوطه (مانند قرارداد فروش، مشارکت یا تعهدنامه) اشاره کرده و بیان کنید که شما به تعهدات خود عمل کرده اید و یا طرف مقابل دلیلی برای ادعای تخلف ندارد.
• چک مشروط: در این حالت، توضیح دهید که وصول وجه چک صراحتاً در متن آن منوط به تحقق شرطی مشخص بوده و این شرط هنوز توسط خوانده محقق نگردیده است.
• مفقودی/سرقت/جعل/کلاهبرداری: بیان کنید که چک به دلایل ذکر شده (مثلاً مفقودی) از دست رفته است و شما مطابق ماده ۱۴ قانون صدور چک، دستور عدم پرداخت به بانک داده اید و مراتب را به مراجع قانونی گزارش کرده اید.
• عدم ثبت در سامانه صیاد: توضیح دهید که چک از دسته چک های جدید صادر شده و در سامانه صیاد ثبت نشده است، لذا فاقد اعتبار قانونی می باشد.

با عنایت به مراتب فوق و با توجه به اینکه ادامه عملیات اجرایی می تواند منجر به ورود ضررهای جبران ناپذیری به اینجانب گردد و ظن قوی به صحت ادعای اینجانب وجود دارد، از محضر دادگاه محترم استدعا دارم:

۱. بدواً، مستنداً به قسمت اخیر ماده ۲۳ قانون صدور چک اصلاحی و ماده ۲۴ قانون اجرای احکام مدنی، دستور توقف فوری عملیات اجرایی پرونده شماره [شماره پرونده اجراییه] را صادر فرمایید.

۲. ثانیاً، پس از رسیدگی های لازم، حکم مقتضی بر [خواسته اصلی را تکرار کنید، مثلاً: اثبات تضمینی بودن چک فوق الذکر و ابطال اجراییه صادره] را صادر فرمایید.

لایحه تکمیلی و سایر توضیحات لازم در جلسه دادرسی تقدیم خواهد گردید.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل وی]

[امضا]

[تاریخ]

بررسی نظریات مشورتی و آراء قضایی مرتبط: چرا ابطال اجراییه مستقیم نه؟

یکی از پیچیده ترین بخش های این موضوع، همین نظریات و آراء قضایی است که گاهی اوقات باعث سردرگمی می شود. همان طور که قبل تر اشاره کردیم، یک نظریه مشورتی خیلی مهم از اداره کل حقوقی قوه قضاییه (نظریه شماره 7/1401/1300 مورخ 1402/01/26) صادر شده که حسابی روی نحوه طرح دعاوی مربوط به چک تاکید دارد. بیاین با هم این نظریه را تحلیل کنیم:

تحلیل جامع نظریه 7/1401/1300

این نظریه در پاسخ به چند سوال مهم مطرح شده که خلاصه اش این است:

1. آیا دعوای مستقل ابطال اجراییه چک قابلیت استماع دارد؟

   پاسخ: خیر. بر اساس قسمت اخیر ماده ۲۳ قانون صدور چک، وقتی صادرکننده ادعاهایی مثل مشروط یا تضمینی بودن چک یا تحصیل آن از طرق مجرمانه را مطرح می کند، مرجع قضایی که به دعوای اصلی رسیدگی می کند، می تواند قرار توقف عملیات اجرایی را صادر کند. نیازی به مطرح کردن یک دعوای جداگانه به اسم ابطال اجراییه نیست. اگر ادعای شما ثابت شد، دادگاه صادرکننده اجراییه، خودش (یا به درخواست شما) بر اساس ماده ۱۱ قانون اجرای احکام مدنی، اجراییه را ابطال می کند.

2. آیا صدور قرار توقف عملیات اجرایی باعث رفع توقیف اموال می شود؟

   پاسخ: خیر. این یک نکته حیاتی است! توقف عملیات اجرایی به این معنی است که از آن لحظه به بعد، عملیات اجرایی جدیدی مثل جلب، ممنوع الخروجی جدید یا توقیف اموال جدید صادر یا تمدید نمی شود. اما اگر قبلاً اموالی توقیف شده باشد یا دستور ممنوع الخروجی صادر شده باشد، قرار توقف عملیات اجرایی باعث رفع آن ها نمی شود.

پس، خیلی مهم است که این تفاوت را درک کنید. قرار توقف، یک نفس موقت بهتان می دهد، نه اینکه همه چیز را به حالت قبل برگرداند.

بحث های حقوقی حذف ابطال اجراییه از سیستم سمپ

جالب است بدانید که حتی بحث هایی هم در جریان بوده که خواسته ابطال اجراییه چک از سیستم ثبت دادخواست (سمپ) حذف شود. این نشانه اهمیت درک مسیر قانونی صحیح در این زمینه است.

قوانین و مقررات مرتبط با دستور توقف عملیات اجرایی چک

برای اینکه درک بهتری از این موضوع داشته باشیم، بد نیست به چند ماده قانونی کلیدی که زیربنای بحث توقف عملیات اجرایی چک هستند، نگاهی بیندازیم. این مواد، از قانون صدور چک و قانون اجرای احکام مدنی گرفته شده اند:

از قانون صدور چک (اصلاحی ۱۳۹۷ و ۱۴۰۰)

1. ماده ۱۴:

   این ماده به صادرکننده چک اجازه می دهد در صورت مفقودی، سرقت، جعل، کلاهبرداری یا خیانت در امانت، کتباً به بانک دستور عدم پرداخت بدهد. این دستور باید با ذکر دلیل باشد. این ماده مبنای یکی از دلایل مهم برای درخواست توقف عملیات اجرایی است.

2. ماده ۲۱ مکرر و تبصره ۱ آن (الحاقی ۱۳۹۷ و اصلاحی ۱۴۰۰/۱/۲۹):

   این ماده تکلیف چک های صیادی جدید را روشن می کند و می گوید چک های صادره پس از پایان اسفندماه ۱۳۹۹ که در سامانه صیاد ثبت نشده باشند، فاقد اعتبارند و بانک ها مکلف به عدم پرداخت وجه آن ها هستند. این ماده یکی از قوی ترین دلایل برای عدم اعتبار چک و درخواست توقف عملیات اجرایی در مورد چک های ثبت نشده صیادی است.

3. ماده ۲۳ (اصلاحی ۱۳۹۷):

   این ماده قلب تپنده بحث ماست. تو قسمت اولش می گوید دارنده چک با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، می تواند درخواست اجراییه کند. اما بعد، استثنائات مهمی را بیان می کند که صادرکننده می تواند با استناد به آن ها، درخواست توقف عملیات اجرایی را بدهد. این استثنائات شامل مشروط بودن چک، تضمینی بودن چک، دستور عدم پرداخت طبق ماده ۱۴، و عدم ثبت چک جدید در سامانه صیاد می شود.

از قانون اجرای احکام مدنی

1. ماده ۱۱:

   این ماده به دادگاه اجازه می دهد که اگر در صدور اجراییه اشتباهی شده باشد، خودش یا به درخواست طرفین، اجراییه را باطل یا تصحیح کند یا عملیات اجرایی را کلاً لغو کند. این ماده بعد از اینکه دعوای اصلی شما (مثلاً تضمینی بودن چک) در دادگاه به طور قطعی اثبات شد، کاربرد پیدا می کند و دادگاه صادرکننده اجراییه با استناد به این ماده، اجراییه را ابطال می کند.

2. ماده ۲۴:

   این ماده می گوید: «دادورز ( مأمور اجرا) بعد از شروع به اجرا نمی تواند اجرای حکم را تعطیل یا توقیف یا قطع نماید یا به تأخیر اندازد مگر به موجب قرار دادگاهی که دستور اجرای حکم را داده یا دادگاهی که صلاحیت صدور دستور تأخیر اجرای حکم را دارد…» این ماده به ما می گوید که فقط با دستور و قرار دادگاه است که می شود عملیات اجرایی را متوقف کرد.

درک این قوانین بهتان کمک می کند تا با چشم بازتری مسیر قانونی را طی کنید.

پرسش های متداول درباره دستور توقف عملیات اجرایی چک (FAQ)

آیا برای توقف عملیات اجرایی چک حتماً باید وکیل گرفت؟

نه، اجباری نیست، اما به شدت توصیه می شود که از یک وکیل متخصص کمک بگیرید. پیچیدگی های قانونی و ظرایف پرونده های چک، ممکن است بدون دانش کافی، کار شما را سخت کند و حتی به نتیجه دلخواه نرسید.

مدت زمان معمول برای صدور قرار توقف عملیات اجرایی چقدر است؟

این زمان بسته به شعبه دادگاه، حجم کاری قاضی و کامل بودن مدارک شما متفاوت است. اما معمولاً اگر مدارک کامل و قانع کننده باشد، دادگاه سعی می کند سریعاً به این درخواست رسیدگی کند.

اگر صادرکننده چک در دادگاه حاضر نشود، چه اتفاقی می افتد؟

عدم حضور صادرکننده چک (خواهان) در جلسه دادرسی (در صورتی که لایحه یا وکیل نداشته باشد)، می تواند باعث رد درخواست توقف عملیات اجرایی شود یا اینکه دادگاه بدون حضور او تصمیم بگیرد.

آیا می توان پس از صدور قرار توقف عملیات اجرایی، اموال توقیف شده را آزاد کرد؟

خیر، قرار توقف عملیات اجرایی باعث رفع توقیف اموال قبلی نمی شود. این قرار فقط جلوی اقدامات اجرایی جدید را می گیرد. برای آزاد کردن اموال توقیف شده، باید ادعای اصلی شما در دادگاه ثابت شود و در نهایت، اجراییه به طور کامل ابطال شود.

آیا دستور ممنوع الخروجی پس از توقف عملیات اجرایی لغو می شود؟

قرار توقف عملیات اجرایی، مانع از صدور دستور ممنوع الخروجی جدید یا تمدید دستور قبلی می شود. اما اگر قبلاً دستور ممنوع الخروجی صادر شده باشد، برای لغو آن باید تا اثبات نهایی ادعای خودتان و ابطال اجراییه صبر کنید یا مراحل قانونی رفع ممنوع الخروجی را جداگانه پیگیری کنید.

نتیجه گیری: نفس کشیدن با دانش حقوقی

در دنیای امروز که معاملات با چک خیلی رایج است، دانستن ابعاد حقوقی آن، از نان شب واجب تر است! همان طور که دیدیم، دستور توقف عملیات اجرایی چک، یک ابزار قانونی مهم و کارآمد برای صادرکنندگانی است که به هر دلیلی، فکر می کنند اجراییه صادر شده برای چکشون ناعادلانه است یا بر اساس حق و حقیقت نیست. این دستور به شما فرصت می دهد تا در یک فضای آرام تر، حقانیت خودتان را ثابت کنید و جلوی ضررهای احتمالی بیشتر را بگیرید.

یادمان باشد که فرق بین توقف و ابطال را بدانیم، شروطمان را در خود متن چک بنویسیم، و حتماً مدارک و مستندات قوی و محکمه پسند داشته باشیم. مهم تر از همه، به خاطر پیچیدگی های قانونی و ظرایف هر پرونده، هیچ وقت بدون مشورت با یک وکیل متخصص اقدام نکنیم. یک وکیل خوب می تواند نقش یک راهنمای کاربلد را در این مسیر پرپیچ و خم ایفا کند و شما را به بهترین نتیجه برساند.

امیدواریم این مقاله بهتان کمک کرده باشد تا با دید بازتری به موضوع دستور توقف عملیات اجرایی چک نگاه کنید و اگر خدای نکرده در این موقعیت قرار گرفتید، بدانید که چه قدم هایی باید بردارید. دانش حقوقی، مثل یک سپر محکم است که می تواند در شرایط سخت ازتان محافظت کند. پس به خودتان اهمیت بدهید و اطلاعاتتان را همیشه به روز نگه دارید.