خرجی ندادن مرد به زن

خرجی ندادن مرد به زن، که در اصطلاح قانونی به آن «ترک انفاق» هم می گویند، یعنی شوهر وظایف مالی خودش رو نسبت به همسرش انجام نده و نیازهای اساسی او رو تأمین نکنه. تو همچین شرایطی، زن می تونه طبق قانون از حق خودش دفاع کنه و از طریق مراجع قضایی، شوهرش رو ملزم به پرداخت نفقه کنه. نگران نباشید، قانون هوای شما رو داره و راه های مختلفی برای پیگیری حقوقتون هست.

اگه خدای نکرده شما هم جزو اون خانم هایی هستید که با این مشکل اساسی دست و پنجه نرم می کنید، حتماً می دونید چه حس وحالی داره؛ سردرگمی، نگرانی از آینده، استرس و شاید حتی حس تنها بودن تو یه مسیر پر پیچ وخم. اما خبر خوب اینه که شما تنها نیستید و این موضوع نه تنها یه مشکل اجتماعی رایجه، بلکه از نظر قانون هم کاملاً تعریف شده و برای اون راهکارهای مشخصی وجود داره.

اسم این خرجی و هزینه ها تو قانون «نفقه» هست. نفقه، همون تأمین نیازهای زندگیه که مرد باید برای زن و فرزندانش فراهم کنه. تو این مقاله قراره دونه به دونه و به زبون خودمونی با هم یاد بگیریم که نفقه چیه، چه چیزهایی رو شامل میشه، تو چه شرایطی به زن تعلق می گیره و مهم تر از همه، اگه مردی خرجی نداد، دقیقاً چه کارایی می تونیم بکنیم. از مسیرهای حقوقی گرفته تا راهکارهای عملی برای مطالبه حق وحقوق تون، همه رو با هم بررسی می کنیم تا با آگاهی کامل بهترین تصمیم رو برای زندگیتون بگیرید. پس با ما همراه باشید تا راه چاره رو با هم پیدا کنیم و از بروز مشکلات بزرگ تر جلوگیری کنیم.

نفقه یعنی چی و چه چیزهایی رو شامل میشه؟ (همون خرجی زندگی خودمون!)

اول از همه بریم سراغ اینکه اصلاً این نفقه که این قدر اسمش رو می شنویم، چیه و چه بخش هایی از زندگی رو در بر می گیره. تو قانون مدنی ما، مشخصاً تو ماده ۱۱۰۷، نفقه رو این طوری تعریف کردن: تمام نیازهای معمول و متناسب با جایگاه و وضعیت زندگی زن، مثل خوردوخوراک، پوشاک، سرپناه یا همون خونه و مسکن، وسایل و اثاث خونه، هزینه های بهداشت و درمان (مثل دکتر و دارو) و حتی اگه لازم باشه و زن قبلاً به داشتن اون عادت داشته باشه یا به خاطر بیماری و نقص عضو بهش احتیاج داشته باشه، هزینه ی خادم یا خدمتکار رو هم شامل میشه. خلاصه هرچی که برای یه زندگی نرمال و با توجه به شأن و موقعیت اجتماعی زن لازم باشه، جزو نفقه محسوب میشه و شوهر موظفه اون ها رو فراهم کنه.

نکته مهم اینجاست که این خرجی ها و شرایط بیشتر تو ازدواج دائم به زن تعلق می گیره. اگه ازدواج موقت یا همون صیغه باشه، مرد وظیفه ای برای پرداخت نفقه نداره، مگر اینکه موقع عقد با هم توافق کرده باشن و این موضوع تو عقدنامه شرط شده باشه. یه مسئله اساسی دیگه هم تمکین زنه. یعنی تا وقتی زن از شوهرش تمکین کنه و به وظایف زناشوییش عمل کنه (مثلاً تو خونه مشترک زندگی کنه و نیازهای متعارف شوهرش رو برآورده کنه)، حق نفقه داره. البته اینم بگم که استثنائاتی هم هست. مثلاً اگه رفتن یا موندن زن تو خونه شوهر براش خطر جانی، مالی یا آبرویی داشته باشه، اون وقت زن می تونه بدون تمکین هم نفقه بگیره.

برای اینکه بهتر متوجه بشید، باید بدونید که بعضی از این مخارج مثل خوراک و پوشاک مستقیماً به خود زن تعلق داره، اما بعضی دیگه مثل خونه و ماشین، فقط برای استفاده یا بهره برداری در اختیار زن قرار می گیره و لازم نیست حتماً به نام اون باشه. همین که امکان استفاده ازش فراهم باشه کافیه.

کی زن حق داره از شوهرش خرجی بگیره؟

حالا که فهمیدیم نفقه چیه و شامل چه چیزایی میشه، باید ببینیم اصلاً چه وقتایی این حق به گردن مرد میفته و زن می تونه مطالبه ش کنه. همونطور که قبل تر گفتم، اصل اول اینه که باید عقد دائم در کار باشه.

تمکین، شرط اصلی خرجی گرفتن

بله، یکی از مهم ترین شرایطی که زن رو مستحق نفقه می کنه، «تمکین» از شوهرشه. تمکین دو نوع داره:

• تمکین عام: این یعنی زن با شوهرش زندگی خوبی داشته باشه، تو خونه مشترک ساکن باشه و وظایف کلی خودش به عنوان همسر رو انجام بده. مثلاً بدون اجازه شوهرش خونه رو ترک نکنه، یا تو یه شهر دیگه زندگی نکنه.
• تمکین خاص: این به معنای انجام وظایف زناشوییه. یعنی زن باید نیازهای مشروع و متعارف شوهرش رو برآورده کنه.

خلاصه اگه زن تمکین نکنه، بهش «ناشزه» میگن و معمولاً تو این حالت، نفقه بهش تعلق نمی گیره. البته اثبات اینکه زن تمکین نمی کنه، به عهده مرده.

مواردی که زن لازم نیست تمکین کنه، ولی باز هم نفقه می گیره

اما خب، قانون همیشه جاهایی برای استثنائات هم داره. تو بعضی شرایط، زن حتی اگه تمکین هم نکنه، باز هم می تونه نفقه بگیره:

• اگه بودن تو خونه شوهر یا زندگی باهاش برای زن خطر جانی، بدنی (ضرب وجرح)، مالی یا آبرویی داشته باشه، زن می تونه به مراجع قضایی مراجعه کنه و ثابت کنه که از ترس این ضررها تمکین نمی کنه. تو این حالت، نفقه بهش تعلق می گیره.
• یه حق خیلی مهم برای زن، «حق حبس» هست. این یعنی اگه زن باکره باشه (قبل از عروسی و نزدیکی) می تونه تا زمانی که تمام مهریه اش رو نگرفته، از تمکین خاص و حتی عام خودداری کنه و با این حال، حق نفقه داره.
• اگه تو عقدنامه یا به صورت جداگانه، شرطی در مورد مسکن گذاشته شده باشه (مثلاً اینکه زن می تونه تو شهر دیگه ای ساکن باشه یا خودش محل سکونت رو تعیین کنه) و اون شرط عملی بشه، باز هم تمکین نکردن به این دلیل، باعث از بین رفتن نفقه نمیشه.

نفقه در دوران عقد (قبل از عروسی)

شاید براتون سوال پیش بیاد که تو دوران عقد که هنوز عروسی نکردن و زیر یه سقف زندگی نمی کنن، آیا نفقه به زن تعلق می گیره یا نه؟ جواب قانونی اینه که بله، تعلق می گیره! به محض اینکه عقد دائم درست و قانونی جاری میشه، زن و شوهر محسوب میشن و هر دو نفر باید به حقوق و تکالیف هم احترام بذارن. یکی از این تکالیف، پرداخت نفقه به زنه. البته اگه شوهر، زن رو برای شروع زندگی مشترک به خونش دعوت کنه و زن بدون دلیل موجه از این کار سر باز بزنه، اون وقت ممکنه حق نفقه از بین بره.

نفقه تو عقد موقت (صیغه)

در مورد عقد موقت یا همون صیغه، قانون یه مقدار فرق داره. به طور کلی، تو عقد موقت نفقه به زن تعلق نمی گیره، مگر اینکه موقع جاری شدن عقد، با هم توافق کرده باشن و مرد قبول کرده باشه که نفقه هم پرداخت کنه و این شرط تو عقدنامه هم ثبت شده باشه.

اگه مرد خرجی نده، چیکار میشه کرد؟ راه های قانونی مطالبه نفقه

حالا می رسیم به بخش اصلی قضیه! اگه خدای نکرده شوهرتون خرجی زندگی رو نداد، چی کار باید کرد؟ نگران نباشید، قانون برای این شرایط هم راه حل های مشخصی داره که بهتون کمک می کنه حقتون رو بگیرید.

اولین قدم: حرف بزنیم، دعوا رو تموم کنیم (توصیه دوستانه)

همیشه بهترین راه، اول تلاش برای حل مسالمت آمیز مشکله. گاهی اوقات ممکنه سوءتفاهمی پیش اومده باشه یا مرد واقعاً تو شرایط مالی سختی باشه. پس اول از همه، سعی کنید با همسر و شاید حتی با کمک بزرگان یا مشاور خانواده صحبت کنید. شاید با گفتگو بشه مشکل رو حل کرد و کار به دادگاه نکشه.

حتی تو این مرحله، خوبه که اگه با همسرتون راجع به نفقه صحبت می کنید، پیامک ها، ایمیل ها یا هر مکاتبه ای که نشون میده شما برای حل مشکل تلاش کردید رو نگه دارید. شاید بعداً تو دادگاه به دردتون بخوره.

قدم دوم: شکایت حقوقی برای گرفتن نفقه

اگه صحبت و گفتگو به جایی نرسید، مرحله بعدی «دادخواست حقوقی مطالبه نفقه» هست. تو این روش، هدف اصلی شما گرفتن پول نفقه از همسرتونه.

چطور دادخواست بنویسیم؟

برای این کار، باید مدارکی رو آماده کنید:

• کپی برابر اصل سند ازدواج (مهم ترین مدرک).
• کپی شناسنامه و کارت ملی زوجین.
• اگه مدرکی دارید که نشون میده خرجی نداده (مثل پیامک های درخواست پول، یا شهادت آشنایان)، می تونید اون ها رو هم ضمیمه کنید.

بعد باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و دادخواست مطالبه نفقه رو پر کنید. کارشناس اونجا کمکتون می کنه تا فرم رو درست پر کنید، اما حواستون باشه که نکات کلیدی رو درست بنویسید.

کجا باید شکایت کنیم؟

بسته به مبلغی که می خواید مطالبه کنید، مرجع رسیدگی فرق داره:

• اگه مبلغ نفقه مورد مطالبه (برای گذشته یا آینده) کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشه، باید به شورای حل اختلاف مراجعه کنید.
• اگه مبلغ بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشه، باید به دادگاه خانواده شکایت کنید.

یه نکته خیلی مهم اینه که شما می تونید هم نفقه گذشته ای که شوهرتون پرداخت نکرده (بهش میگن نفقه معوقه) و هم نفقه حال و آینده رو همزمان از دادگاه بخواید. این برخلاف نفقه اقارب (مثل نفقه پدر و مادر یا فرزند) هست که تو اون فقط میشه نفقه آینده رو مطالبه کرد.

نقش یه کارشناس دادگستری تو تعیین میزان نفقه خیلی مهمه. وقتی شما دادخواست نفقه میدید و نتونید با شوهرتون بر سر مبلغ توافق کنید، قاضی یه کارشناس دادگستری رو تعیین می کنه تا با بررسی شرایط، میزان نفقه رو مشخص کنه. معیارهایی که کارشناس برای تعیین نفقه در نظر می گیره شامل:

• شأن اجتماعی و خانوادگی زن.
• تحصیلات و سن زن.
• عرف جامعه و محل زندگی.
• حتی اگه زن شاغل باشه، باز هم حق نفقه داره و این مورد تو میزان نفقه تاثیری نداره.

یادتون باشه که میزان نفقه رو کارشناس دادگستری با توجه به شأن اجتماعی و خانوادگی زن تعیین می کنه، نه لزوماً جیب خالی یا پر شوهر! پس اگر شوهرتون می گه پول ندارم، دلیل نمیشه که حق نفقه شما از بین بره.

اینجا یه نکته اساسی هست: تو نفقه زن، توانایی مالی مرد تو تعیین میزان نفقه تأثیری نداره (مگر تو موارد خیلی خاص و استثنایی که خیلی نادرن). یعنی اگه مردی پولدار باشه یا درآمد کمی داشته باشه، باز هم نفقه زن بر اساس شأن زن تعیین میشه، نه میزان درآمد مرد.

قدم سوم: شکایت کیفری (ترک انفاق) – مجازات برای آقایون!

علاوه بر مسیر حقوقی برای گرفتن پول، یه مسیر دیگه هم هست که هدفش مجازات کردن مرده، بهش میگن «شکایت کیفری ترک انفاق».

تفاوت با دادخواست حقوقی

فرق این روش با دادخواست حقوقی اینه که تو شکایت حقوقی شما دنبال پولتون هستید، اما تو شکایت کیفری، شما می خواید مرد رو به خاطر جرمی که مرتکب شده (همون ندادن نفقه) به مجازات قانونی برسونید.

ماده قانونی مرتبط و مجازات

طبق ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، اگه مردی با وجود اینکه توانایی مالی داره و زنش هم تمکین می کنه (یا تو مواردی که تمکین لازم نیست)، خرجی همسرش رو نده، به حبس محکوم میشه. تو قانون جدید، این مجازات «حبس تعزیری درجه شش» هست که معمولاً از شش ماه تا دو سال رو شامل میشه.

شرایط تحقق جرم

برای اینکه این جرم محقق بشه، چند تا شرط لازمه:

• مرد باید از نظر مالی توانایی پرداخت نفقه رو داشته باشه.
• زن باید تمکین کرده باشه (یا جزو موارد استثنا باشه که تمکین لازم نیست).
• مرد باید عمداً و با آگاهی از وظیفه اش، از پرداخت نفقه خودداری کرده باشه.

قابل گذشت بودن جرم

نکته مهم اینه که جرم ترک انفاق «قابل گذشت» هست. یعنی اگه شما (زن) از شکایتتون صرف نظر کنید، پیگیری پرونده متوقف میشه و حتی اگه حکمی هم صادر شده باشه، اجرای مجازات لغو میشه.

جرم ترک انفاق فقط برای نفقه زن نیست و شامل نفقه فرزندان و حتی تو موارد خاص مثل فرزندان حاصل از لقاح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی (فرزندخوانده) هم میشه.

حواستون باشه: موارد خاص نفقه

بعضی وقت ها شرایط ویژه ای پیش میاد که تکلیف نفقه ممکنه فرق کنه. بیایید این موارد رو هم با هم مرور کنیم:

نفقه زن تو دوران طلاق

وقتی پای طلاق میاد وسط، داستان نفقه هم یه کم پیچیده تر میشه:

• طلاق رجعی: اگه طلاق از نوع رجعی باشه (یعنی مرد تو دوران عده زن می تونه بدون عقد جدید برگرده به زندگی)، زن تو تمام مدت عده حق نفقه داره و مرد باید خرجیش رو بده.
• طلاق بائن: تو طلاق بائن (که مرد نمی تونه تو دوران عده به زن برگرده، مثل طلاق سوم یا طلاقی که زن باکره باشه)، معمولاً نفقه به زن تعلق نمی گیره، مگر تو موارد خیلی خاص.
• طلاق توافقی: تو طلاق توافقی، همه چیز به توافق زن و مرد بستگی داره و هرچی در مورد نفقه با هم کنار بیان، همون اجرا میشه.

نفقه زن بعد از فوت شوهر

اگه خدای نکرده شوهر فوت کنه، باز هم تکلیف نفقه چه میشه؟

• زن بعد از فوت شوهر، یه دوران عده وفات داره که چهار ماه و ده روزه. تو این مدت، زن مستحق دریافت نفقه هست.
• اگه شوهر قبل از فوتش نفقه زن رو پرداخت نکرده باشه (نفقه گذشته)، زن می تونه اون رو از اموال باقی مونده از شوهر (ترکه) مطالبه کنه.

یعنی حتی اگه مردی هم فوت کرده باشه و نفقه گذشته زن رو نداده باشه، زن می تونه برای گرفتن حقش از طریق دادگاه اقدام کنه و نفقه معوقه رو از ارثیه باقی مونده بگیره.

آیا به زن شاغل هم نفقه تعلق می گیره؟

این یکی از سوالات خیلی رایجه که خیلی ها جوابش رو اشتباه می دونن. باید بگم که بله، به زن شاغل هم نفقه تعلق می گیره! شاغل بودن زن یا حتی اینکه زن درآمد زیادی داشته باشه، هیچ دلیلی برای ندادن نفقه توسط مرد نیست. نفقه، حق قانونی زنه و شغل و درآمد اون تو این قضیه تأثیری نداره.

اگه مرد پول نداشته باشه؟

خب، اگه مرد واقعاً توانایی مالی برای پرداخت نفقه رو نداشته باشه، تکلیف چیه؟

تو این شرایط، زن می تونه به دلیل «عسر و حرج» (که به معنای سختی و تنگنای شدید تو زندگیه) از دادگاه تقاضای طلاق کنه. ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی این حق رو به زن میده که اگه مرد نفقه رو نده و امکان الزامش به پرداخت هم نباشه، زن می تونه درخواست طلاق بده. دادگاه تو این شرایط، مرد رو مجبور به طلاق می کنه. پس ندادن خرجی، می تونه منجر به طلاق هم بشه.

قدم به قدم: چطور نفقه رو مطالبه کنیم؟

حالا که با تمام جنبه های قانونی آشنا شدید، بیایید یه راهنمای گام به گام عملی رو با هم مرور کنیم تا اگه تصمیم گرفتید حقتون رو بگیرید، بدونید باید از کجا شروع کنید:

1. جمع آوری شواهد و مدارک: اولین و مهم ترین قدم اینه که هر مدرکی که دارید رو جمع کنید. این مدارک شامل کپی سند ازدواج و شناسنامه شما و همسرتون هست. علاوه بر این، هر مدرکی که نشون بده شما خرجی دریافت نکردید (مثل پیامک هایی که به همسرتون برای درخواست پول فرستادید، ایمیل ها، فاکتورهای خریدهای ضروری که خودتون انجام دادید، یا حتی شهادت دوستان یا آشنایان که از وضعیت مالی شما مطلع هستن) رو آماده کنید. هرچی مدارکتون کامل تر باشه، مسیرتون راحت تره.
2. مشاوره با وکیل متخصص خانواده: شاید فکر کنید خودتون می تونید این کار رو انجام بدید، اما باور کنید که مشاوره با یه وکیل متخصص تو امور خانواده، مثل یه نقشه راه عمل می کنه. وکیل به شما کمک می کنه تا بهترین مسیر قانونی رو انتخاب کنید (حقوقی یا کیفری)، دادخواست رو به درستی تنظیم کنید، مدارکتون رو مرتب کنید و تو تمام مراحل دادگاه کنارتون باشه و از حقتون دفاع کنه. اهمیت وکیل رو دست کم نگیرید.
3. انتخاب مسیر قانونی (حقوقی یا کیفری): همونطور که گفتیم، دو راه کلی برای مطالبه نفقه وجود داره: مسیر حقوقی که هدفش گرفتن پول نفقه هست و مسیر کیفری (ترک انفاق) که هدفش مجازات کردن مرده. وکیل شما می تونه با بررسی شرایط زندگیتون، بهتون بگه کدوم راه برای شما مناسب تره و چه مزایا و معایبی داره. گاهی هر دو مسیر رو میشه همزمان پیش برد.
4. ثبت دادخواست یا شکایت: بعد از اینکه تصمیم گرفتید کدوم مسیر رو انتخاب کنید و مدارکتون رو آماده کردید، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. اونجا کارشناس بهتون کمک می کنه تا دادخواست حقوقی یا شکوائیه کیفری رو ثبت کنید. این مرحله اداریه و نیاز به دقت داره.
5. پیگیری پرونده و حضور تو جلسات دادگاه/شورای حل اختلاف: بعد از ثبت، پرونده شما به دادگاه یا شورای حل اختلاف فرستاده میشه و باید منتظر پیامک ابلاغ برای جلسات دادگاه باشید. حضور منظم تو جلسات و پیگیری پرونده خیلی مهمه. اگه وکیل داشته باشید، اون این کارها رو براتون انجام میده.
6. اجرای حکم (در صورت صدور رأی به نفع زن): اگه دادگاه به نفع شما رأی داد، حالا نوبت اجرای حکمه. یعنی دادگاه مرد رو ملزم می کنه که نفقه رو پرداخت کنه. اگه باز هم مرد از پرداخت سر باز زد، از طریق اجرای احکام دادگستری می تونید برای گرفتن حقتون اقدام کنید.

با داشتن یه وکیل خوب و متخصص تو امور خانواده، می تونید با خیال راحت تری از حقوقتون دفاع کنید و مسیر قانونی رو درست و حسابی جلو ببرید. پس اگه مردتون خرجی نمیده، بدونین که تنها نیستید و کلی راهکار قانونی دارید.

سوالات متداول درباره خرجی ندادن مرد به زن

آیا بدون تمکین هم میشه نفقه گرفت؟

بله، تو موارد خاصی مثل حق حبس (اگه زن باکره باشه و مهریه اش رو نگرفته باشه) یا اگه بودن تو خونه مشترک برای زن خطر جانی، مالی یا آبرویی داشته باشه، زن حتی اگه تمکین نکنه باز هم حق نفقه داره.

میزان نفقه چطوری مشخص میشه؟

اگه زن و شوهر سر مبلغ نفقه به توافق نرسن، دادگاه یه کارشناس دادگستری رو تعیین می کنه. این کارشناس با توجه به شأن اجتماعی، تحصیلات، سن، وضعیت خانوادگی و عرف جامعه، میزان نفقه رو تعیین می کنه.

میشه نفقه گذشته رو هم مطالبه کرد؟

بله، یکی از خوبی های نفقه زن اینه که میشه نفقه ایام گذشته رو هم از مرد گرفت و تو دادگاه مطالبه کرد، برخلاف نفقه اقارب (مثل نفقه پدر و مادر یا فرزند) که فقط مربوط به آینده میشه.

زن شاغل هم حق نفقه داره؟

قطعاً! شاغل بودن زن یا حتی داشتن درآمد بالا، هیچ تاثیری تو حق نفقه زن نداره و مرد باید خرجی زنش رو بده و از این بابت معاف نمیشه.

تو دوران عقد که با هم زندگی نمی کنیم، نفقه بهم تعلق میگیره؟

بله، به محض اینکه عقد دائم جاری بشه، حتی اگه هنوز زیر یک سقف نرفته باشید و عروسی نکرده باشید، نفقه به زن تعلق می گیره، مگر اینکه زن بدون دلیل موجه و قانونی از تمکین خودداری کنه.

اگه مرد اموالی نداشته باشه، تکلیف نفقه چی میشه؟

تو این شرایط، زن میتونه به خاطر عسر و حرج (سختی و تنگنای شدید تو زندگی مشترک) از دادگاه تقاضای طلاق کنه. علاوه بر این، دادگاه میتونه حکم به پرداخت اقساطی نفقه بده یا از طریق ضمانت اجراهای دیگه (مثل توقیف حقوق یا دارایی های آینده) پیگیری کنه.

میشه همزمان هم شکایت حقوقی و هم کیفری کرد؟

بله، این دو مسیر قانونی مستقل از هم هستن و زن میتونه برای گرفتن نفقه (مسیر حقوقی) و مجازات مرد به خاطر ترک انفاق (مسیر کیفری) هر دو اقدام رو همزمان انجام بده. هر کدوم از این پرونده ها به صورت جداگانه پیگیری میشن.

نتیجه گیری:

همونطور که دیدید، اگه مردی خرجی زنش رو نده، قانون حسابی پشت زن هست و راهکارهای زیادی برای مطالبه نفقه وجود داره. این حق شماست که در زندگی مشترک از امکانات متناسب با شأن تون برخوردار باشید و هیچ کس نمی تونه این حق رو ازتون بگیره. فراموش نکنید که آگاهی از حقوق خودتون اولین قدم برای دفاع از اونهاست. اگه با این مشکل روبرو هستید، حتماً با یه وکیل متخصص مشورت کنید تا بهترین و سریع ترین راه رو بهتون نشون بده. شما تنها نیستید و قانون هوای شما رو داره!