تورنادو؛ گردبادی با سرعت ۴۸۰ کیلومتر در ساعت/ احتمال وقوع تورنادو در ایران چقدر است؟!

به گزارش خبرگزاری سوشال لند گردباد های تورنادو (tornadoes) یکی از خطرناک ترین و قوی ترین پدیده های طبیعی است که می تواند باد هایی با سرعت بیش از ۴۸۰ کیلومتر در ساعت تولید کند. این سرعت گردباد ها را به یکی از قدرتمندترین نیرو های طبیعت تبدیل می کند و می تواند به راحتی ساختمان ها درختان و هر چیزی که در مسیرشان قرار دارد را نابود کند. 
در عین حال گاهی اوقات تورنادو ها به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی شکل می گیرند. این ویژگی باعث می شود که مردم نتوانند به سرعت از منطقه خطر خارج شوند و به همین دلیل آسیب پذیری بیشتری ایجاد می کنند. گاهی اوقات یک تورنادو می تواند باعث ایجاد چندین گردباد فرعی شود که هر کدام نیز می توانند آسیب های جدی ایجاد کنند. تجربه تورنادو نیز به نوبه خود می تواند تأثیرات روانی عمیقی بر بازماندگان بگذارد. ترس اضطراب و از دست دادن عزیزان یا اموال می تواند پیامد های بلندمدتی داشته باشد.

گردباد چگونه شکل می گیرد؟

در ایران شرایط لازم برای تشکیل تورنادو ها به ندرت به وجود می آید. علاوه بر این وضعیت زمین شناسی و ویژگی های جغرافیایی ایران نیز نقش مهمی در عدم وقوع تورنادو ها دارد. ایران عمدتاً دارای کوهستان ها و دشت های وسیع است که می تواند مانع از تشکیل الگو های جوی مناسب برای ایجاد تورنادو ها شود. 

گردباد ها معمولاً در شرایط خاص جوی شکل می گیرند. این پدیده ها معمولاً در مناطق گرم و مرطوب به ویژه در فصل بهار و اوایل تابستان اتفاق می افتند. برای تشکیل یک گردباد نیاز به وجود یک طوفان آذرخش (thunderstorm) قوی است. وقتی هوای گرم و مرطوب از سطح زمین به سمت بالا حرکت می کند و با هوای سردتر در ارتفاعات برخورد می کند ناپایداری جوی ایجاد می شود. این ناپایداری می تواند منجر به چرخش هوای صعودی شود که در نهایت به تشکیل گردباد منجر می شود.

سرعت باد در تورنادو ها می تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از گردباد ها تنها باد هایی با سرعت حدود ۱۶۰ کیلومتر در ساعت تولید می کنند اما برخی دیگر می توانند به سرعت های فوق العاده ای دست یابند. 

بر اساس مقیاس فوجیتا (Fujita scale) گردباد ها به شش دسته تقسیم بندی می شوند که از EF۰ (با سرعت باد ۶۵ تا ۸۵ مایل در ساعت) تا EF۵ (با سرعت باد بیش از ۲۰۵ مایل در ساعت) متغیر است. گردباد های EF۵ با سرعت های بیش از ۳۰۰ مایل در ساعت می توانند آسیب های غیرقابل تصوری را به بار آورند.
به طور کلی گردباد های تورنادو علاوه بر تخریب های انسانی تأثیرات جدی بر محیط زیست نیز دارند. آنها می توانند اکوسیستم ها را تحت تأثیر قرار دهند زیستگاه های طبیعی را نابود کنند و باعث تغییرات دائمی در چشم انداز زمین شوند. همچنین پس از وقوع یک گردباد ممکن است آتش سوزی های جنگلی ناشی از خرابی های ناشی از آن رخ دهد.

آیا احتمال وقوع تورنادو در ایران وجود دارد؟

احتمالاً در اینجا نگران این باشید که آیا این گردباد ها در ایران نیز رخ می دهند یا نه. گردباد های تورنادو به دلیل شرایط جوی خاصی که برای تشکیل آنها نیاز است در ایران رایج نیستند. این پدیده های طبیعی معمولاً در مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب و همچنین در مجاورت مناطق سردتر شکل می گیرند. 

در ایالات متحده به ویژه در منطقه ای به نام تورنادو آللی که شامل ایالت های مرکزی و جنوبی است این شرایط جوی به طور مکرر فراهم می شود. در حالی که ایران دارای تنوع آب و هوایی است اما به دلیل موقعیت جغرافیایی و ساختار جوی خود شرایط لازم برای تشکیل تورنادو ها به ندرت به وجود می آید.

علاوه بر این وضعیت زمین شناسی و ویژگی های جغرافیایی ایران نیز نقش مهمی در عدم وقوع تورنادو ها دارد. ایران عمدتاً دارای کوهستان ها و دشت های وسیع است که می تواند مانع از تشکیل الگو های جوی مناسب برای ایجاد تورنادو ها شود. 

همچنین در بسیاری از مناطق ایران الگو های جوی به سمت پایداری تمایل دارند و این نیز به کاهش احتمال وقوع گردباد ها کمک می کند؛ بنابراین ترکیب عوامل جوی و جغرافیایی باعث می شود که گردباد های تورنادو در ایران نادر باشند.

پیش بینی گردباد ها یکی از چالش های بزرگ برای دانشمندان است. با وجود پیشرفت های فناوری هنوز هم پیش بینی دقیق زمان و مکان وقوع یک گردباد کار دشواری است. اما با استفاده از رادار های Doppler و مدل های جوی پیشرفته دانشمندان قادر به شناسایی شرایط مناسب برای تشکیل گردباد هستند. 

برای ایمنی در برابر گردبادها مهم است که مردم مناطق مستعد به گردباد اطلاعات لازم را دریافت کنند و برنامه های اضطراری داشته باشند. پناهگاه ها باید مشخص شوند و خانواده ها باید بدانند که چگونه خود را در برابر این پدیده محافظت کنند. گردباد ها نشان دهنده قدرت طبیعت هستند و ما باید همواره آماده باشیم تا با این پدیده های خطرناک مقابله کنیم.