آیین نامه مرخصی زندانیان

وقتی صحبت از زندان و حبس میشه، خیلی ها فقط جنبه کیفری و مجازات رو در نظر می گیرن. اما نظام قضایی کشور ما، مثل خیلی جاهای دیگه دنیا، به بازپروری و اصلاح زندانی ها هم اهمیت میده. یکی از مهمترین ابزارها برای رسیدن به این هدف، مرخصی زندانیان هست. این مرخصی ها در واقع فرصتی برای زندانی هاست که برای مدت کوتاهی به آغوش خانواده برگردن و نفسی تازه کنن. این فرصت نه فقط برای خود زندانی، که برای خانواده اش هم خیلی باارزشه. مرخصی زندانیان، اون هم بر اساس آیین نامه مرخصی زندانیان، فقط یه لطف نیست، بلکه یک حق قانونیه که در مسیر اصلاح و بازگشت موفق به جامعه، حسابی کارگشا عمل می کنه. اما خب، این قضیه همینطوری نیست که هر کس خواست، پا شه بره مرخصی؛ کلی قانون و شرط و شروط داره که باید رعایت بشن. اگه دوست دارید بدونید چطوری میشه مرخصی گرفت و چه مراحلی داره، یا اصلاً شرایطش چیه، با ما همراه باشید.

مبانی قانونی مرخصی زندانیان: ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری

ریشه و اساس قضیه مرخصی زندانی ها رو باید توی قانون جستجو کرد. جایی که قانونگذار به صراحت این حق رو برای محکومین به حبس در نظر گرفته. مهمترین ماده ای که در این خصوص داریم، ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفریه. این ماده، مثل یه ستون محکم، چارچوب کلی مرخصی رو مشخص می کنه و باقی ماجراها، یعنی همون جزئیات اجرایی، بر اساس این ماده تدوین میشن. اجازه بدید اول متن کامل این ماده رو با هم بخونیم، بعد جزئیاتش رو واکاوی کنیم:

ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری: محکومان می توانند، در صورت رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تامین مناسب، ماهانه، حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند. در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر و یا ازدواج فرزندان، زندانی می تواند به تشخیص دادستان، حداکثر تا پنج روز از مرخصی استفاده نماید. تعیین مقررات موضوع این ماده و امتیاز هر یک از برنامه های اصلاحی و تربیتی، چگونگی انطباق وضعیت زندانیان با شرایط تعیین شده و نحوه اعطای مرخصی به آنان، به موجب آیین نامه ای خواهد بود که ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه می رسد.

این ماده چند نکته کلیدی داره که با هم بررسی شون می کنیم:

مرخصی عادی: سه روز در ماه

خب، طبق این ماده، اصل بر اینه که زندانی ها اگه شرایط لازم رو داشته باشن، هر ماه می تونن تا سه روز مرخصی بگیرن. این مرخصی یه جورایی حق مسلم زندانی حساب میشه، البته به شرط و شروطش.

شرایط برخورداری از مرخصی عادی

گرفتن این سه روز مرخصی ماهانه هم الکی نیست و چهار تا شرط اساسی داره:

1. رعایت ضوابط و مقررات زندان: یعنی زندانی باید آدم قانونمندی باشه و به نظم و دیسیپلین زندان احترام بذاره. هر گونه تخلف یا سرپیچی از قوانین داخلی زندان، شانس مرخصی رو ازش می گیره.
2. مشارکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی: زندان فقط جای مجازات نیست، جای اصلاح هم هست. اگه زندانی توی کلاس ها، کارگاه ها و برنامه های فرهنگی و ورزشی که برای اصلاحش برگزار میشه، فعال باشه و همکاری کنه، امتیاز می گیره.
3. کسب امتیازات لازم: برای گرفتن مرخصی، باید یه حد نصاب مشخصی از امتیازات رو جمع کرده باشی. این امتیازات نشون میده که زندانی چقدر در مسیر اصلاح و تغییر مثبت قدم برداشته.
4. سپردن تامین مناسب: این بخش شاید مهمترینش باشه. برای اینکه مقامات قضایی مطمئن بشن که زندانی بعد از مرخصی برمی گرده، باید یه تضمین یا همون تامین گذاشته بشه. این تامین می تونه وثیقه ملکی باشه، یا کفالت و یا وجه الکفاله. میزانش هم بستگی به نوع جرم و مدت محکومیت داره.

مرخصی ویژه (تا پنج روز): برای شرایط خاص و اضطراری

قانونگذار به جز مرخصی سه روزه عادی، یه مرخصی ویژه پنج روزه هم در نظر گرفته که برای موقعیت های خیلی خاص و اضطراریه. این موارد عبارتند از:

• بیماری حاد یا فوت بستگان درجه یک یا همسر: خدای نکرده اگه همسر، پدر، مادر، فرزند یا خواهر و برادر زندانی به بیماری حادی مبتلا بشن یا فوت کنن، زندانی می تونه با تشخیص دادستان تا پنج روز مرخصی بگیره.
• ازدواج فرزندان: اگه قرار باشه فرزند زندانی ازدواج کنه، این هم یه دلیل موجهه برای گرفتن مرخصی پنج روزه، باز هم با تشخیص و نظر دادستان.

توی این موارد خاص، تشخیص دادستان خیلی مهمه. یعنی دادستان باید صلاح بدونه که این مرخصی اعطا بشه یا نه. اینجا هم مثل مرخصی عادی، سپردن تامین مناسب، جزء شروط اولیه است.

لزوم تدوین آیین نامه توسط سازمان زندان ها

نکته آخر ماده 520 اینه که خود قانون گفته باید یه آیین نامه برای اجرای این ماده تهیه بشه. یعنی جزئیات اینکه چطور امتیاز بدن، چطور وضعیت زندانی ها رو با شرایط تطبیق بدن و کلاً چطوری مرخصی ها رو بدن، توی این آیین نامه میاد. سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مسئول تهیه این آیین نامه هست و بعد از اون باید به تصویب رئیس قوه قضائیه برسه. این نشون میده که آیین نامه مرخصی زندانیان، نقش خیلی مهمی توی اجرایی کردن این قوانین داره.

آیین نامه مرخصی زندانیان: تشریح جزئیات اجرایی و نقش آن

خب، حالا که از ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری صحبت کردیم، وقتشه بریم سراغ همون چیزی که خود قانون هم بهش اشاره کرده: آیین نامه مرخصی زندانیان. خیلی ها ممکنه فرق بین قانون، آیین نامه و بخشنامه رو ندونن. برای همین، بد نیست یه توضیح کوچیک درباره اش بدم که ماجرا براتون روشن بشه.

آیین نامه چیه و چه فرقی با قانون و بخشنامه داره؟

ببینید، قانون مثل همون ماده 520 که خوندیم، یه چارچوب کلی و اصول اساسی رو مشخص می کنه. قانون میگه چی باید باشه و چه حقی وجود داره. اما خب، همیشه جزئیات اجرای یه قانون توی خود قانون نمیاد. اینجاست که پای آیین نامه به میون میاد. آیین نامه، همونطور که از اسمش پیداست، آیین و روش اجرایی قانون رو مشخص می کنه. یعنی میاد و جزئیات دقیق تری از چگونگی اجرای اون قانون رو توضیح میده.

حالا بخشنامه چیه؟ بخشنامه معمولاً از آیین نامه هم جزئی تره و بیشتر حالت دستورالعمل یا ابلاغیه های اداری داره. مثلاً آیین نامه میاد میگه زندانی باید امتیاز کسب کنه؛ بعد یه بخشنامه یا دستورالعمل می تونه بیاد و بگه برای شرکت در کلاس خیاطی 5 امتیاز، برای کلاس سوادآموزی 10 امتیاز. بخشنامه ها گاهی موقتی هستن، مثلاً بخشنامه مرخصی نوروزی یا بخشنامه مرخصی دهه فجر که برای یه بازه زمانی خاص صادر میشن. اما آیین نامه مبنایی تر و دائمی تره و بخشنامه ها بر اساس اون صادر میشن.

هدف اصلی آیین نامه مرخصی زندانیان

هدف اصلی این آیین نامه، تبیین دقیق تر مقررات، نحوه امتیازدهی به برنامه های اصلاحی و تربیتی، چگونگی انطباق وضعیت زندانیان با شرایط تعیین شده و فرآیند اعطای مرخصیه. یعنی آیین نامه میاد و هرچیزی رو که تو ماده 520 کلی گفته شده، به صورت ریز به ریز و کاربردی توضیح میده. مثلاً:

• چطوری باید امتیاز بدن به زندانی؟
• کدوم فعالیت ها چه امتیازی دارن؟
• یه زندانی برای گرفتن مرخصی عادی، چندتا امتیاز لازم داره؟
• پروسه درخواست مرخصی دقیقاً چطوریه؟
• وظایف دادیار ناظر زندان یا قاضی اجرای احکام چیه؟
• و …

متاسفانه، یک آیین نامه مشخص با شماره و تاریخ دقیق که به صورت عمومی و با تمام جزئیات در دسترس همه باشه، همیشه نیست. اما همین که می دونیم این آیین نامه مبنای دستورالعمل ها و بخشنامه های سالانه و فصلی برای مرخصی زندانیان هست، برای پیگیری و آگاهی از حقوق، خیلی مهمه. پس هر وقت از بخشنامه های مرخصی مناسبتی صحبت می کنیم، بدونید که ریشه اون ها همین آیین نامه اجراییه که بر پایه ماده 520 تدوین شده.

شرایط عمومی اعطای مرخصی به زندانیان

حالا که با ماده 520 و نقش آیین نامه آشنا شدیم، بیایید دقیق تر به شرایطی نگاه کنیم که یک زندانی برای گرفتن مرخصی (چه سه روزه عادی و چه پنج روزه ویژه) باید داشته باشه. این شرایط، هم بر اساس قانون هستن و هم با جزئیاتی که توی آیین نامه و بخشنامه های مربوطه میان، تکمیل میشن.

رعایت ضوابط و مقررات زندان

اولین و اساسی ترین شرط، رعایت نظم و انضباطه. یعنی زندانی باید فردی مطیع قوانین داخلی زندان باشه. این شامل:

• عدم درگیری و نزاع با سایر زندانیان یا پرسنل.
• اجرای دستورات و فرامین مسئولین زندان.
• عدم ارتکاب هرگونه تخلف انضباطی در دوران حبس.
• حضور منظم در برنامه ها و فعالیت های تعیین شده.

وقتی کسی به قوانین زندان احترام میذاره، نشون میده که اراده برای اصلاح و بازگشت به مسیر درست رو داره و این خودش یک امتیاز بزرگه.

مشارکت فعال در برنامه های اصلاحی و تربیتی

سازمان زندان ها برای اینکه زندانی ها رو به جامعه برگردونه، برنامه های مختلفی داره. از کلاس های سوادآموزی و مهارت آموزی (مثل خیاطی، نجاری، کامپیوتر) گرفته تا برنامه های فرهنگی، ورزشی و مذهبی. اگه زندانی در این برنامه ها فعالانه شرکت کنه، براش امتیاز مثبت محسوب میشه. هرچی مشارکت فعال تر باشه، امتیاز بیشتری هم کسب می کنه. این برنامه ها نقش مهمی در تغییر نگرش و رفتار زندانیان ایفا می کنن.

کسب امتیازات لازم

همونطور که ماده 520 گفت، برای گرفتن مرخصی باید امتیازات لازم رو کسب کرد. این امتیازات بر اساس یه سیستم داخلی امتیازدهی محاسبه میشن. هر فعالیت مثبت، هر کلاس آموزشی، هر کار خوب و هر ماه رعایت نظم و انضباط، می تونه امتیازآور باشه. این سیستم امتیازدهی در واقع یه جور کارنامه انضباطی و تربیتی برای زندانیه. اگه جزئیات دقیق این سیستم امتیازدهی رو پیدا کنیم، می فهمیم که هر آیتم چه وزنی داره.

سپردن تامین مناسب

این شرط خیلی مهمه و جزو اصلی ترین دلایل رد یا تایید درخواست مرخصیه. تامین در واقع یه تضمین برای دادگستریه که زندانی بعد از اتمام مرخصی برمی گرده. انواع تامین شامل:

• وثیقه ملکی: رایج ترین نوع تامین که سند ملک (خانه، زمین) به عنوان تضمین به دادگاه ارائه میشه. ارزش وثیقه باید متناسب با جرم و میزان محکومیت باشه.
• کفالت: یک شخص ثالث (کفیل) متعهد میشه که زندانی رو در موعد مقرر به زندان برگردونه. این کفیل باید توانایی مالی لازم رو داشته باشه.
• وجه الکفاله یا فیش حقوقی: در برخی موارد و برای مبالغ کمتر، فیش حقوقی کارمند رسمی دولت یا مبلغی پول نقد به عنوان تضمین پذیرفته میشه.

تعیین نوع و میزان تامین، به عهده مقام قضایی (معمولاً دادیار ناظر زندان یا قاضی اجرای احکام) هست و بر اساس شدت جرم، میزان محکومیت و سابقه زندانی تعیین میشه. بدون تامین مناسب، مرخصی تقریباً غیرممکنه.

عدم سوء سابقه در مرخصی های قبلی

اگه زندانی قبلاً هم مرخصی گرفته و تأخیر در بازگشت داشته یا خدای نکرده در دوران مرخصی مرتکب جرم جدیدی شده باشه، این موارد یک سابقه منفی بزرگ براش حساب میشه و شانس گرفتن مرخصی های بعدی رو به شدت کم می کنه. در واقع، بازگشت به موقع از مرخصی، نشون دهنده اعتماد به زندانیه و برای مرخصی های آینده خیلی مؤثره.

گذراندن بخشی از محکومیت

برای بعضی جرایم یا محکومیت های طولانی، شرط گذراندن بخشی از محکومیت (مثلاً یک سوم یا یک چهارم) برای اعطای مرخصی وجود داره. این قضیه برای جرایم خاص و سنگین بیشتر صدق می کنه و معمولاً در بخشنامه های سالانه یا دستورالعمل های داخلی مشخص میشه.

خلاصه که گرفتن مرخصی، یه فرآیند کاملاً حساب شده و قانونمنده. اگه همه این شرایط فراهم باشه، اون وقت میشه به گرفتن مرخصی امیدوار بود.

موارد خاص افزایش مدت مرخصی: مرخصی 5 روزه و سایر موارد

علاوه بر مرخصی عادی سه روزه ماهانه که درباره اش صحبت کردیم، قانونگذار برای شرایط خاص و اضطراری، یه جور مرخصی ویژه هم در نظر گرفته که می تونه تا پنج روز طول بکشه. این مرخصی ها واقعاً برای مواقع حساس و مهم زندگی زندانی و خانواده اش، یه کمک بزرگه.

بیماری حاد بستگان نسبی و سببی درجه یک یا همسر

اگه خدای نکرده یکی از اعضای خانواده نزدیک زندانی (مثل همسر، پدر، مادر، فرزند، خواهر یا برادر) به بیماری خیلی جدی و حادی دچار بشه که وضعیتش اضطراری باشه، زندانی می تونه درخواست مرخصی بده. البته اثبات این بیماری و تشخیص حاد بودنش، نیاز به مدارک پزشکی معتبر داره و در نهایت، دادستان باید تشخیص بده که اعطای این مرخصی ضروریه. تصور کنید چقدر سخته که آدم تو زندان باشه و نزدیکش روی تخت بیمارستان. این مرخصی، یه فرصته تا زندانی بتونه تو این لحظات کنار خانواده اش باشه.

فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک یا همسر

یکی از سخت ترین اتفاقات زندگی، از دست دادن عزیزانه . اگه خدای نکرده همسر، پدر، مادر، فرزند یا یکی از بستگان درجه یک زندانی فوت کنه، زندانی می تونه برای شرکت در مراسم تشییع و خاکسپاری و تسلیت به خانواده، تا پنج روز مرخصی بگیره. اینجا هم مثل مورد قبل، نیاز به ارائه مدارک مربوط به فوت (مثلاً گواهی فوت) و تشخیص دادستانه.

ازدواج فرزندان زندانی

ازدواج فرزند، یک اتفاق شیرین و مهم در زندگی هر خانواده ای هست. اینکه پدر یا مادر در چنین روز مهمی کنار فرزندش نباشه، خیلی غمناکه. به همین خاطر، اگه فرزند زندانی ازدواج کنه، زندانی می تونه با تشخیص دادستان، تا پنج روز برای حضور در این مراسم، مرخصی بگیره. این مرخصی هم به نوعی برای حفظ بنیان خانواده و حمایت روحی از فرزندان زندانی در نظر گرفته شده.

سایر موارد خاص

گاهی اوقات ممکنه برای زندانیان بیمار یا سالخورده که شرایط خاصی دارن، با تشخیص مقام قضایی مرخصی های ویژه ای در نظر گرفته بشه. این موارد معمولاً بر اساس نظر پزشک و دادیار ناظر زندان و با توجه به وضعیت جسمی و روحی زندانی تعیین میشن. هدف اینه که کسی بی جهت سختی نکشه و در مواقع ضروری به نیازهای پزشکی و حمایتی اش رسیدگی بشه.

مرخصی تحت مراقبت

یه مورد خاص دیگه هم هست: اگه زندانی توانایی سپردن تامین (مثلاً وثیقه یا کفالت) رو نداشته باشه، اما شرایط کلی برای مرخصی رو دارا باشه، می تونه تحت مراقبت مأموران، ماهی یک روز و حداکثر به مدت ۱۰ ساعت مرخصی بگیره. این مرخصی بیشتر برای کارهای ضروری خارج از زندان که نیاز به حضور شخص زندانی داره (مثل کارهای اداری، پزشکی غیر اورژانسی) در نظر گرفته میشه و مأموران، زندانی رو همراهی می کنن.

این مرخصی های ویژه، نشون دهنده نگاه انسانی قانون به زندانی و خانواده اش هست و اجازه میده که حتی در دوران حبس، زندانی بتونه در برخی از مهمترین اتفاقات زندگی عزیزانش سهیم باشه یا در مواقع بحرانی کنارشون قرار بگیره.

مرخصی زندانیان دارای شاکی خصوصی

وقتی صحبت از مرخصی زندانیان میشه، همیشه پای شاکی خصوصی هم وسط میاد. خب، طبیعیه که وقتی یه نفر به خاطر جرمش شاکی خصوصی داره، گرفتن مرخصی براش یه کم پیچیده تر میشه. اینجا دیگه فقط بحث رعایت مقررات و امتیاز جمع کردن نیست؛ رضایت شاکی هم نقش مهمی پیدا می کنه.

چالش ها و تفاوت ها

معمولاً اعطای مرخصی به زندانیانی که شاکی خصوصی دارن، با احتیاط بیشتری انجام میشه. مقام قضایی باید مطمئن باشه که این مرخصی نه تنها مشکلی ایجاد نمی کنه، بلکه ممکنه به نفع پرونده و برای جلب رضایت شاکی هم باشه. در واقع، اینجا یه جور ظرافت خاصی لازمه.

نقش دادستان یا قاضی اجرای احکام

توی این پرونده ها، دادستان یا قاضی اجرای احکام نقش کلیدی دارن. اگه اون ها تشخیص بدن که اعطای مرخصی می تونه مؤثر باشه و به زندانی کمک کنه تا با شاکی خصوصی صحبت کنه، رضایتش رو جلب کنه یا بخشی از خسارت رو پرداخت کنه، اون وقت میشه روی مرخصی حساب کرد. یعنی قاضی اینجا یه جورایی به زندانی فرصت میده تا گره کارش رو باز کنه.

شرایط اعطای مرخصی 7 روزه برای جلب رضایت یا پرداخت خسارت

یه بند خاص هم برای این جور زندانی ها داریم. طبق قانون، زندانیانی که شاکی خصوصی دارن و نیاز به رضایت اون ها هست، می تونن علاوه بر مرخصی های عادی یا ویژه، یه بار دیگه و حداکثر به مدت ۷ روز، مرخصی بگیرن. هدف از این مرخصی ۷ روزه اینه که زندانی:

• با شاکی خصوصی دیدار کنه و برای جلب رضایتش تلاش کنه.
• یا اینکه بتونه بخشی از خسارتی که به شاکی وارد کرده رو جبران کنه.

خبر خوب اینه که اگه زندانی بتونه توی این ۷ روز، بخشی از خسارت رو پرداخت کنه یا رضایت شاکی رو جلب کنه، این مرخصی فقط برای یک بار دیگه و به مدت ۷ روز دیگه قابل تمدیده. یعنی مجموعاً می تونه ۱۴ روز مرخصی بگیره که این واقعاً یه فرصت طلایی برای حل و فصل پرونده اش محسوب میشه.

تاکید بر اهمیت جلب رضایت شاکی

یادمون نره که توی پرونده های شاکی خصوصی، حرف آخر رو رضایت شاکی میزنه. هرچقدر هم که زندانی شرایط مرخصی رو داشته باشه، اگه شاکی رضایت نده، کار سخت میشه. پس همیشه تلاش برای جلب رضایت شاکی، باید اولویت زندانی و خانواده اش باشه. مرخصی ۷ روزه هم دقیقاً با همین هدف طراحی شده که زندانی بتونه این قدم مهم رو برداره.

مرخصی های ویژه و مناسبتی (بخشنامه های خاص)

تا الان درباره مرخصی های عادی (سه روزه) و مرخصی های ویژه (پنج روزه) صحبت کردیم که مبنای قانونی شون ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری بود. اما یه نوع دیگه از مرخصی هم داریم که خیلی ها منتظرشن: مرخصی های ویژه و مناسبتی. این مرخصی ها معمولاً تو ایام خاص سال، مثل عید نوروز یا اعیاد مذهبی بزرگ، به زندانیان واجد شرایط داده میشه.

نقش رئیس قوه قضائیه

این مرخصی های مناسبتی، معمولاً با دستور و بخشنامه رئیس قوه قضائیه اعطا میشن. بر اساس قانون، رئیس قوه قضائیه اختیار داره که علاوه بر سقف های قانونی تعیین شده، حداکثر تا دو بار در سال، به مناسبت های ملی و مذهبی، به زندانیانی که شرایط لازم رو دارن، مرخصی اعطا کنه. این یعنی یه جورایی دست رئیس قوه قضائیه بازه که تو ایام خاص، یه لطف بزرگ در حق زندانی ها و خانواده هاشون بکنه.

نمونه هایی از مرخصی ها

حتماً شنیدید که هرساله به مناسبت هایی مثل:

• مرخصی دهه فجر: به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی.
• مرخصی نوروزی: برای سال تحویل و ایام عید نوروز.
• مرخصی اعیاد شعبانیه: به مناسبت میلاد ائمه اطهار (ع) در ماه شعبان.
• مرخصی اعیاد مذهبی دیگر: مثل عید قربان یا عید غدیر.

این مرخصی ها به زندانیان واجد شرایط داده میشن تا بتونن این ایام رو کنار خانواده شون باشن.

هدف از این مرخصی ها

این مرخصی ها چندتا هدف مهم دارن:

1. کاهش جمعیت کیفری: با مرخصی دادن به زندانیان واجد شرایط، برای مدت کوتاهی از شلوغی زندان ها کاسته میشه.
2. تقویت بنیان خانواده: حضور زندانی در کنار خانواده، مخصوصاً در ایام خاص، به تقویت روابط خانوادگی کمک زیادی می کنه.
3. بازگشت به جامعه: این مرخصی ها یه جورایی تمرینی برای بازگشت تدریجی زندانی به جامعه هستن و بهش کمک می کنن تا ارتباطش با دنیای بیرون قطع نشه.
4. ایجاد انگیزه: امید به دریافت مرخصی در مناسبت ها، خودش یه انگیزه قوی برای زندانی هاست که قوانین زندان رو رعایت کنن و در برنامه های اصلاحی مشارکت داشته باشن.

تاکید بر موقتی و بخشنامه ای بودن

این نکته خیلی مهمه که مرخصی های مناسبتی، موقتی و بخشنامه ای هستن. یعنی برای هر مناسبت خاص، بخشنامه جدیدی صادر میشه و شرایط، مدت و تاریخ دقیقش رو اعلام می کنه. پس برای اطلاع از این مرخصی ها، باید حواستون به اطلاعیه های سازمان زندان ها یا رسانه های رسمی قوه قضائیه باشه.

خلاصه که این مرخصی ها یه فرصت خوب برای زندانی ها و خانواده هاشون هستن که یه نفس راحت بکشن و برای لحظاتی هم که شده، کنار هم باشن.

نحوه درخواست مرخصی زندانیان و مدارک مورد نیاز

تا اینجا درباره انواع مرخصی زندانیان و شرایطش حرف زدیم. حالا وقتشه بدونیم اصلاً چطور باید برای مرخصی درخواست داد و چه مدارکی لازمه. این مراحل ممکنه در نگاه اول یه کم اداری و پیچیده به نظر برسن، اما اگه گام به گام پیش بریم، کار سختی نیست.

مراحل گام به گام درخواست مرخصی

1. تکمیل فرم درخواست مرخصی: اولین قدم، پر کردن فرم درخواست مرخصیه. این فرم رو معمولاً میشه از دادیاری ناظر زندان یا دفتر مددکاری زندان تهیه کرد. توی این فرم، اطلاعات زندانی، دلیل درخواست مرخصی و مدت مورد نظر برای مرخصی باید دقیق نوشته بشه. (گاهی اوقات حتی یه نمونه درخواست مرخصی زندانی هم می تونه بهتون کمک کنه تا ببینید چه اطلاعاتی باید وارد کنید.)
2. ارائه درخواست به دادیار ناظر زندان یا قاضی اجرای احکام: بعد از تکمیل فرم، درخواست باید به دادیار ناظر زندان یا قاضی اجرای احکام ارائه بشه. این مقام قضایی، پرونده زندانی رو بررسی می کنه.
3. بررسی پرونده و شرایط زندانی: اینجا همونجاییه که همه اون شرایطی که قبلاً گفتیم (رعایت مقررات، مشارکت در برنامه های اصلاحی، عدم سوء سابقه و…) بررسی میشن. دادیار یا قاضی، از قسمت های مختلف زندان (مثل واحد انضباطی یا مددکاری) استعلام می گیره تا از وضعیت زندانی مطمئن بشه.
4. تعیین و سپردن تامین مناسب: اگه شرایط اولیه تأیید شد، نوبت به تعیین تامین میرسه. مقام قضایی بر اساس جرم و محکومیت، نوع و میزان وثیقه یا کفالت رو مشخص می کنه. خانواده زندانی باید این تامین رو فراهم و به دادگاه ارائه بدن.
5. صدور مجوز مرخصی: اگه همه مراحل با موفقیت طی شد و تامین هم سپرده شد، مقام قضایی مجوز مرخصی رو صادر می کنه. این مجوز به زندان ابلاغ میشه و زندانی می تونه برای مدت تعیین شده از مرخصی استفاده کنه.

مدارک مورد نیاز

برای درخواست مرخصی، بسته به نوع مرخصی و دلایلش، ممکنه مدارک مختلفی لازم باشه:

• مدارک هویتی: شناسنامه و کارت ملی زندانی و در صورت لزوم، شناسنامه و کارت ملی فردی که درخواست رو پیگیری می کنه یا کفیل میشه.
• معرفی نامه از زندان: در برخی موارد، زندان یک معرفی نامه صادر می کنه که وضعیت زندانی و دلایل درخواست مرخصی رو توضیح میده.
• مدارک مربوط به دلیل مرخصی خاص:
  • برای بیماری حاد: گواهی پزشکی معتبر از بیمارستان یا پزشک متخصص.
  • برای فوت بستگان: گواهی فوت.
  • برای ازدواج فرزندان: سند ازدواج یا دعوت نامه مراسم.
• مدارک مربوط به تامین: مثل سند مالکیت برای وثیقه ملکی، یا فیش حقوقی برای کفالت.

نقش استعلام زندانی با کد ملی

یکی از کارهایی که حتماً انجام میشه، استعلام وضعیت زندانی با کد ملی هست. این کار برای اینه که مقام قضایی مطمئن بشه که اطلاعات ارائه شده درسته و زندانی هیچ سابقه فرار از مرخصی یا جرم جدیدی نداره. سیستم قضایی ما به این اطلاعات خیلی دقیق نگاه می کنه.

نکات مهم

• دقت در پر کردن فرم: حتماً فرم ها رو با دقت و بدون غلط پر کنید. هر اشتباهی ممکنه باعث تأخیر در روند کار بشه.
• پیگیری مستمر: بعد از ارائه درخواست، حتماً پیگیر پرونده باشید و از طریق دادیار ناظر یا کارشناسان زندان، از مراحل کار مطلع بشید.
• مشاوره حقوقی: اگه خودتون اطلاعات کافی ندارید، بهتره با یک وکیل یا مشاور حقوقی مجرب مشورت کنید. اون ها می تونن راهنمایی های لازم رو بهتون بدن و در تکمیل مدارک کمک کنن.

پیگیری مرخصی زندانی ها، یک فرآیند رسمی و قانونیه که با رعایت جزئیاتش، میشه به نتیجه رسید.

عواقب تاخیر یا عدم بازگشت از مرخصی

تا الان درباره شیرینی مرخصی زندانیان حرف زدیم، اما مثل هر حقی، کنارش وظایفی هم هست. یکی از مهمترین وظایف زندانی در مرخصی، بازگشت به موقع و بدون تأخیر به زندانه. متأسفانه گاهی اوقات پیش میاد که زندانی دیر برمی گرده یا بدتر از اون، اصلاً برنمی گرده. این کار، عواقب خیلی جدی داره که می تونه نه تنها خودش، بلکه خانواده اش رو هم دچار مشکل کنه. بیایید با هم ببینیم اگه زندانی از مرخصی برنگرده یا دیر بیاد، چه اتفاقاتی می افته.

جنبه کیفری: مجازات های قانونی برای عدم بازگشت

اگه زندانی از مرخصی برنگرده، این خودش یه جرمه و براش مجازات داره. طبق قانون، عدم بازگشت از مرخصی، می تونه منجر به اضافه شدن به مدت حبسش بشه. یعنی به جای اینکه آزاد بشه یا دوره محکومیتش تموم بشه، حبسش طولانی تر میشه. تصور کنید چقدر ناامیدکننده است که به جای رهایی، حبس بیشتری به فرد تحمیل بشه. این مجازات، نشون میده که قانون چقدر به تعهد به بازگشت از مرخصی اهمیت میده.

تاثیر بر مرخصی های آتی

حتی اگه زندانی تأخیر خیلی کمی هم در بازگشت داشته باشه، یا اگه برگرده اما سابقه عدم بازگشت از مرخصی زندان براش ثبت بشه، دیگه گرفتن مرخصی های بعدی براش خیلی سخت میشه. در واقع، این تأخیر یا عدم بازگشت، یک امتیاز منفی بزرگه که ممکنه زندانی رو برای همیشه از گرفتن مرخصی های دیگه محروم کنه. هیچ مقام قضایی به کسی که به تعهداتش عمل نکرده، دوباره اعتماد نمی کنه و این یعنی از دست دادن فرصت هایی که برای بازپروری و ارتباط با خانواده خیلی مهم بودن.

ضبط تامین

یادته گفتیم برای مرخصی باید تامین برای مرخصی زندانی (مثل وثیقه یا کفالت) سپرده بشه؟ اگه زندانی از مرخصی برنگرده، بلایی که سر این تامین میاد، واقعاً دردسرسازه.

• ضبط وثیقه: اگه وثیقه ملکی گذاشته شده باشه، این وثیقه به نفع دولت ضبط میشه. یعنی ممکنه خانواده زندانی، ملک یا دارایی باارزشی رو از دست بدن. این خودش یه فشار مالی و روانی خیلی سنگین روی خانواده هست.
• ضبط وجه الکفاله: اگه وجه الکفاله (یعنی پول نقد) سپرده شده باشه، اون مبلغ ضبط میشه.
• پیگرد کفیل: اگه کسی کفالت زندانی رو قبول کرده باشه، دادگاه به سراغ کفیل میره و ازش میخواد که زندانی رو تحویل بده. در غیر این صورت، ممکنه مجبور بشه مبلغ کفالت رو از جیب خودش پرداخت کنه. این یعنی مشکل برای فرد کفیل هم ایجاد میشه.

پس، عواقب عدم بازگشت از مرخصی فقط دامن گیر خود زندانی نمیشه، بلکه خانواده و افرادی که به خاطرش ضمانت کردن رو هم حسابی درگیر می کنه. برای همین، همیشه تأکید میشه که زندانی و خانواده اش، به این تعهد بازگشت از مرخصی، به چشم یک مسئولیت بزرگ و جدی نگاه کنن.

نتیجه گیری: درک آیین نامه، کلید استفاده از حقوق قانونی

در آخر کلام، باید بگیم که آیین نامه مرخصی زندانیان چیزی فراتر از یک متن قانونی خشک و خالیه. این آیین نامه، در واقع یه مسیر روشن برای زندانی ها و خانواده هاشون ترسیم می کنه تا بتونن از حقوق قانونی خودشون برای مرخصی استفاده کنن. دیدیم که این مرخصی ها چقدر می تونن توی فرآیند بازپروری و حفظ ارتباط زندانی با جامعه مؤثر باشن.

از مرخصی های عادی سه روزه ماهانه برای رهایی موقت از فضای زندان، تا مرخصی های پنج روزه برای مواقع اضطراری مثل بیماری یا فوت عزیزان، و حتی مرخصی های ویژه هفت روزه برای تلاش در جهت جلب رضایت شاکی خصوصی، همه و همه فرصت هایی هستن که قانون در اختیار زندانیان قرار داده. البته که گرفتن این مرخصی ها به همین سادگی نیست و کلی شرط و شروط داره؛ از رعایت کامل ضوابط زندان و مشارکت فعال توی برنامه های اصلاحی و تربیتی گرفته تا سپردن تامین مناسب و البته، مهمتر از همه، بازگشت به موقع از مرخصی.

برای خانواده های زندانیان، آگاهی از این قوانین و جزئیات آیین نامه مرخصی زندانیان، یه جور نقشه راه محسوب میشه. اینکه بدونید چه مراحلی رو باید طی کنید، چه مدارکی لازمه و چه انتظاراتی از زندانی میره، می تونه کمک بزرگی به شما باشه تا با کمترین دردسر، این فرآیند رو طی کنید. فراموش نکنید که هر گونه تاخیر یا عدم بازگشت از مرخصی، نه تنها حقوق آتی زندانی رو به خطر میندازه، بلکه می تونه عواقب قانونی و مالی سنگینی برای خود زندانی و خانواده اش داشته باشه.

پس، بیایید با درک کامل این قوانین و رعایت دقیق مقررات، از این تسهیلات قانونی به بهترین شکل ممکن استفاده کنیم. اگه در مورد نحوه درخواست، شرایط خاص یا هر بخش دیگه از مرخصی زندانیان سوالی براتون پیش اومده و نیاز به راهنمایی تخصصی دارید، میتونید با کارشناسان حقوقی ما تماس بگیرید. مشاوران ما آماده هستند تا شما را در این مسیر راهنمایی کنند.