آنچه لازم است درباره چالش های مرجعیت رسانه ای بدانیم

در یک پژوهش بررسی شد؛

در این گزارش آمده است که باید در نظر داشت که افزون بر سایر دیدگاه های رایج و متناظر با «مرجعیت رسانه»، رویکرد «اعتماد به رسانه» به دلیل آنکه از لحاظ سازه مفهومی و کمیت پذیر در پژوهش (به مثابه یک متغیر وابسته)، انطباق نظری بیشتری با ادبیات بحث دارد، از تمامی مفاهیم دیگر به «مرجعیت رسانه ای» نزدیک تر است.

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری سوشال لند، رسانه ها امروزه نقش ویژه ای در مناسبات مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارند. زندگی انسان ها با رسانه ها به شکل بی سابقه ای درهم تنیده شده، به طوری که زندگی بدون رسانه قابل تصور نیست. پیشرفت فناوری منجر به ظهور انواع و اقسام رسانه شده، به طوری که هزاران رسانه صوتی، تصویری و چاپی هر لحظه در حال تولید و انتشار محتوا هستند.

در این وضعیت، رسانه ها در پی جلب توجه مخاطبان و اثرگذاری بر افکار عمومی و انتقال پیام و محتوای مدنظر خود هستند. این مهم تحت اصطلاح مرجعیت رسانه ای در ادبیات گردانندگان رسانه به خصوص در کشور ما متداول شده، البته دستیابی به مرجعیت رسانه ای با چالش هایی مواجه است.

* چالش های رایج درباره مفهوم مرجعیت رسانه ای

 دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در پژوهشی با عنوان «درآمدی بر دیدگاه ها و چالش های رایج درباره مفهوم مرجعیت رسانه ای» بیان می کند که در حال حاضر وضعیت مرجعیت رسانه ای کشور و میزان اهمیت رسانه های مختلف نزد مردم به طور دقیق مشخص نیست.

از نظر این محققان این پژوهش؛ یک دلیل عمده این موضوع آن است که اغلب مطالعات و نظرسنجی های صورت گرفته مبتنی بر شاخص های موردی یا کلی است، درحالیکه سنجش دقیق مرجعیت رسانه ای نزد کاربران نیازمند تعیین دقیق شاخص های فراگیر نظیر شاخص های ترکیبی است.

دلیل دیگر این مهم، فقدان مفهوم سازی و تعریف عملیاتی از اصطلاحی مانند «مرجعیت رسانه ای» است. در این میان گستردگی رسانه ها از منظر فنی و سخت افزاری از یک سو و تولید و انتشار محتوا و پیام های متکثر از طرف دیگر، بیش از همیشه امکان انتخاب و گزینش گری مخاطبان، کاربران و کنشگران را افزایش داده است.

 

مهم ترین چالش موجود از بین چهار چالش مرجعیت رسانه ای ناظر به «شیوه های گزینش گری، دروازه بانی و اطلاع رسانی» است که در این مورد شاخص هایی در سه موضوع و مبتنی بر چالش «میانجیگری و اطلاع رسانی»، «سیاستگذاری» و «ویژگی های عوامل تولید» در سازمان های رسانه ای قابل ارایه و سنجش است

در این پژوهش آمده است که از منظر چالش های مواجهه با مرجعیت رسانه ای چهار حوزه مختلف، ولی مرتبط با همدیگر وجود دارند که عبارتند از:

1- سیاست ها (ناظر به شیوه های گزینش گری، دروازه بانی و اطلاع رسانی)، 2- بستر یا پلتفرم (ناظر به رسانه های اجتماعی)،

3- مخاطبان و کاربران (ناظر به بروز تغییرات اساسی در نحوه استفاده از رسانه ها)،

4- رقبا (که به تکثر و تعدد رسانه ها اشاره دارد).

بر این اساس، طبق مطالعات انجام شده، مهم ترین چالش موجود از بین چهار چالش مرجعیت رسانه ای ناظر به «شیوه های گزینش گری، دروازه بانی و اطلاع رسانی» است که در این مورد شاخص هایی در سه موضوع و مبتنی بر چالش «میانجیگری و اطلاع رسانی»، «سیاستگذاری» و «ویژگی های عوامل تولید» در سازمان های رسانه ای قابل ارایه و سنجش است.

* دیدگاه های رایج درباره مرجعیت رسانه

این گزارش مطرح می کند که در پیوند با «دیدگاه های رایج درباره مرجعیت رسانه» نیز پنج رویکرد نسبت به مسیله نافذ است:

1- اعتماد به رسانه (به مثابه یک متغیر وابسته)،

2- اعتبار رسانه ای،

3- سنجش (میزان مخاطب یا کاربر)،

4- سهم بازار، 

5- تاثیر یا اثر رسانه ای.

در این مورد نیز، «اعتماد به رسانه» که به مثابه یک متغیر وابسته در نظر گرفته شده، اهمیت بنیادین دارد و از دیدگان متفکران و متخصصان امر، مسیله محورترین موضوع است.

در این پژوهش آمده است که باید در نظر داشت که افزون بر سایر دیدگاه های رایج و متناظر با «مرجعیت رسانه»، رویکرد «اعتماد به رسانه» به دلیل آنکه از لحاظ سازه مفهومی و کمیت پذیر در پژوهش (به مثابه یک متغیر وابسته)، انطباق نظری بیشتری با ادبیات بحث دارد، از تمامی مفاهیم دیگر به «مرجعیت رسانه ای» نزدیک تر است.

* اعتماد به رسانه

این پژوهش توضیح می دهد که توصیه سیاستی این گزارش در تناظر با سیاست گذاران رسانه های جمعی و مخاطبان آن، در برطرف کردن چالش ها (به مثابه پیش شرط تحقق مرجعیت رسانه ای در عمل) ضرورت اهتمام و توجه ویژه به شیوه های گزینش گری، دروازه بانی و اطلاع رسانی در جایگاه مدیریتی و سیاستی است.

همچنین باید در نظر داشت که در استناد به دیدگاه های رایج جهانی درباره مرجعیت رسانه، «اعتماد به رسانه» به مثابه یک متغیر وابسته، اهمیت بنیادین خود را از متغیر های مستقلی دریافت می کند که در مجموع اعتبار رسانه را شکل می دهند و این دو مولفه، از دیدگان متفکران و متخصصان امر، مسیله محورترین نکته تلقی می شود.

همچنین لازم به ذکر است مطالعه دیدگاه های معاصر جهان و اندیشه صاحب نظران داخلی و نیز چالش های پیش روی مرجعیت رسانه ای در ایران نیازمند پژوهشی مقتضی است.