آداب و رسوم مردم خراسان رضوی در عید قربان

سوشال لند/خراسان رضوی عید قربان، یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان است، مردم ایران در کنار جشن ها و مراسم آیینی و ملی، نسبت به برپایی مراسم ویژه مذهبی ازجمله عید فطر، قربان و غدیر همت داشته و دارند. آنان با الگو گرفتن از حضرت ابراهیم و گردن نهادن به خواست پروردگار و تسلیم شدن در برابر اراده باری تعالی در قربانی کردن فرزندش و سپس جایگزین کردن گوسفندی به جای اسماعیل، سنت ارزشمند قربانی را به عنوان یک فریضه و نمادی برای مبارزه با نفس و خواسته های دنیوی برپا می دارند.

مردم خراسان رضوی، سنت حسنه قربانی کردن را هرساله دردهم ذی الحجه، همزمان با موسم حج در روز عید قربان که از سوی مسلمانان جهان به منظور تعظیم به شعایری که از حضرت ابراهیم و مناسک و سنن او به یادگار مانده، اجرا می کنند.

ازاین رو عید قربان در این استان، با مردمان مومن و خون گرم و مذهبی اش، آداب خاصی داشته و دارد.

 علی اکبر خلیلی، پژوهشگر فرهنگ شفاهی در گفت وگو با سوشال لند با اشاره به آداب و رسوم عید قربان در خراسان رضوی گفت: مراسم عید سعید قربان در خراسان رضوی همانند سایر استان ها، دارای آداب و رسومی است. هر چند این آداب و رسوم در مناطق سنی نشین استان پرآب و رنگ تر است اما در بین شیعه و سنی نشین عید قربان آدابی دارد.

وی اظهار کرد: از آیین های مشترک عید قربان بین مردمان شیعه و سنی در خراسان رضوی، حضور در نماز عید قربان، قربانی کردن و قربانی دادن است.

وی بابیان اینکه، مردم با انجام قربانی، جلوه ای از ایثار مال و جان خود را برای رضا خدا و تسلیم در برابر اراده الهی نشان می دهند؛ گفت: در گذشته همه کسانی که به حج واجب رفته و حاجی به شمار می رفتند در روز عید قربان، گوسفندی قربانی می کردند.

خلیلی افزود: علاوه براین در برخی مناطق، خانواده متوفیانی که هنوز یک سال از مرگ عزیزشان نگذشته بود قربانی می دادند به این ترتیب که صبح روز عید اقوام و آشنایان در منزل متوفی جمع شده، قبل از طلوع آفتاب و پس از قرایت فاتحه گوسفند را قربانی و گوشت آن را بین اقوام و نیازمندان توزیع می کردند.

به گفته او قربانی کردن در بین اهل سنت و تشیع یکی از آداب و رسوم عید قربان محسوب می شد، به طوری که خانواده هایی که از لحاظ شرعی قربانی کردن بر آن ها واجب بود گوسفندی را ذبح کرده و آن را به سه قسمت تقسیم می کردند که قسمتی از آن برای نیازمندان، قسمتی برای میهمانان و قسمتی برای خانواده در نظر گرفته می شد.

وی گفت: درگذشته در اغلب شهرها، گوسفند قربانی در منازل ذبح می شد و در همه کوچه و خیابان های شهر بساط قربانی و ذبح گوسفند دیده می شد و هیچ خانواده ای دست کم از یک وعده گوشت قربانی بی بهره نبود اما در سال های اخیر که به لحاظ معیشتی مردم در تنگناهای بیشتری هستند شاهد کاهش تعداد دام های قربانی هستیم هرچند در این شرایط همدلی و وحدت مردم رونق گرفته و خانواده ها به تناسب وسع مالی شان هرتعداد خانواده باهم، اقدام به قربانی کردن یک گوسفند می کنند. البته اکنون با توجه به دستورالعمل های دامپزشکی ذبح دام در معابر و خیابان ها ممنوع است و باید دام قربانی در کشتارگاه ها ذبح شود.

این پژوهشگر فرهنگ شفاهی افزود: در گذشته که انجام ذبح دام در خانه ها انجام می شد، صبح روز عید گوسفندی را که از یکی دو روز قبل تهیه و در خانه نگهداری می شد پس از خوراندن آب و حبه قندی به دست کسی که بلد بود چاقو به دست بگیرد، بعد از خواندن دعای ذبح گوسفند، می سپردند.

وی گفت: در گذشته در روز عید قربان، همه اعضای خانواده کنار هم جمع می شدند و هرکدام مسیول کاری می شدند و بدین ترتیب، همکاری و همدلی را به نمایش می گذاشتند به طوری که آماده کردن کارد تیز شده، فراهم کردن ریسمان برای آویزان کردن، تلمبه برای باد کردن پوست گوسفند، ساتور برای تکه کردن استخوان ها و پس از ذبح هم کندن پوست و خارج کردن محتویات درون شکم گوسفند ازجمله وظایف مردان خانواده در روز عید قربان به شمار می رفت و سپس بسته بندی و توزیع گوشت هم توسط بچه ها انجام می شد و آنها بسته های کوچک گوشت های قربانی را در سینی گذاشته و بین همسایگان و نیازمندان توزیع می کردند.

خلیلی افزود: خانم ها هم در همه این مراحل در کنار مردان حضور داشتند و در نهایت هم تمیز کردن کله پاچه و شکمبه های گوسفند از وظایف زنان در روز عید محسوب می شد.

وی ادامه داد: فلسفه عید قربان نمایانگر جدال میان عقل و نفس است به طوری که گفت: قربانی کردن یکی از مناسک آیین حج ابراهیمی است.

این پژوهشگر فرهنگ شفاهی به فلسفه قربانی کردن هم اشاره کرد و گفت: بعد عرفانی قربانی کردن، رهانیدن خود از نفسانیت است و به احیای روح فداکاری و ایثار و کمک به هم نوع نیازمند می انجامد.

پایان خبر سوشال لند